Czym jest PABA? Właściwości i suplementacja

Czy istnieje substancja, która potrafi jednocześnie chronić skórę przed promieniowaniem UV, wpływać na proces siwienia i wspierać procesy komórkowe?

Chociaż na pierwszy rzut oka są to zupełnie niepowiązane procesy, które zachodzą w naszym organizmie, tak istnieje między nimi pewien łącznik – kwas para aminobenzoesowy.

Najważniejsze informacje

• PABA, kwas p-aminobenzoesowy, kwas para aminobenzoesowy i witamina B10 to nazwy, które odnoszą się do tej samej substancji.

• To związek witaminopodobny, który oficjalnie nie jest zaliczany do grupy witamin B, jednak posiada podobne właściwości.

• Bierze udział w szlaku syntezy kwasu foliowego i wpływa na podziały komórkowe, produkcję erytrocytów i metabolizm żelaza.

• Ma zdolność ochrony skóry przed szkodliwym działaniem promieni UV i może wpływać na opóźnienie pojawiania się siwych włosów (w wyniku procesu starzenia).

Czym jest PABA?

PABA (kwas para aminobenzoesowy) to związek witaminopodobny, syntetyzowany przez bakterie jelitowe. W niektórych publikacjach możemy spotkać go pod nazwą witamina B10.

W strukturze chemicznej przypomina aminokwasy aromatyczne i uczestniczy w procesach biochemicznych zachodzących w organizmie. Jego znaczenie wiąże się przede wszystkim z pośrednim udziałem w biosyntezie kwasu foliowego – związku niezbędnego dla proliferacji komórek, przemian żelaza i funkcjonowania układu krwiotwórczego.

Oficjalnie nie uznaje się go za klasyczną witaminę – warto jednak zaznaczyć, że kwas para aminobenzoesowy wykazuje właściwości biologicznie czynne i często znajduje się w suplementach wspomagających zdrowie skóry oraz włosów.

W naturalnych warunkach jest produkowany w przewodzie pokarmowym dzięki aktywności mikroflory jelitowej. To wiąże się z tym, że jego poziom może się obniżać pod wpływem antybiotykoterapii, przewlekłego stresu lub zaburzeń wchłaniania.

Właściwości PABA – jak kwas para aminobenzoesowy wpływa na organizm?

PABA uczestniczy w przemianach metabolicznych, które zachodzą z udziałem kwasu foliowego. Pośrednio wpływa na prawidłowe funkcjonowanie organizmu – dokładniej na podziały komórkowe, metabolizm żelaza i syntezę kwasów nukleinowych. Związek ten wykazuje również zdolność do pochłaniania promieniowania UV, dzięki czemu znalazł zastosowanie w preparatach ochronnych dla skóry.

Jako składnik endogenny, kwas p-aminobenzoesowy wpływa na wygląd skóry, włosów i błon śluzowych. Opisywany jest jako naturalny antyoksydant – neutralizuje wolne rodniki i ogranicza uszkodzenia oksydacyjne w obrębie tkanek. Obserwuje się także jego udział w procesach związanych z utrzymaniem pigmentacji włosów, choć zjawisko to nadal wymaga dalszych badań.

Niektóre doniesienia wskazują na działanie przeciwzapalne PABA oraz na jego udział w produkcji erytrocytów. Ze względu na swój profil farmakologiczny, związek ten bywa włączany do suplementów wspierających zdrowie skóry, zwłaszcza w kontekście tego, że spowalnia powstawanie zmarszczek i procesy związane z utratą elastyczności tkanek.

PABA a kwas foliowy

Związek między kwasem para aminobenzoesowym a kwasem foliowym nie kończy się na wspólnej obecności w suplementach. Te dwie substancje tworzą szlak metaboliczny, który bezpośrednio wpływa na produkcję związków niezbędnych do funkcjonowania komórek – w tym puryn, pirymidyn i metioniny.

Dla mikroorganizmów – w tym części bakterii jelitowych, które bytują w przewodzie pokarmowym człowieka – PABA stanowi substrat do endogennej syntezy (produkcji) kwasu foliowego. Proces ten nie zachodzi jednak w ludzkich komórkach. Oznacza to, że organizm nie potrafi samodzielnie przekształcić PABA w foliany. Niemniej obecność tej substancji w przewodzie pokarmowym może mieć wpływ na aktywność mikrobioty oraz dostępność metabolitów związanych z folianami.

Analizuje się również pośredni udział PABA w transporcie i przekształcaniu form kwasu foliowego, które biorą udział w cyklu folianowym – kluczowym dla metylacji DNA i syntezy nukleotydów. To z kolei może tłumaczyć obserwowane powiązania pomiędzy spożyciem PABA a wskaźnikami hematologicznymi (parametrami krwi) oraz funkcją układu nerwowego.

W literaturze naukowej pojawia się także hipoteza o potencjalnym wpływie PABA na stabilność formy aktywnej kwasu foliowego – tetrahydrofolianu. Niektóre badania sugerują, że obecność PABA w środowisku komórkowym może redukować tempo utleniania folianów – kwestia ta ma znaczenie w warunkach wzmożonego stresu oksydacyjnego.

W praktyce klinicznej suplementacja PABA nie zastępuje podaży kwasu foliowego, ale może stanowić uzupełnienie – szczególnie u osób z zaburzoną mikroflorą, niestabilną metylacją lub przewlekle przyjmujących leki wpływające na metabolizm folianów (np. metotreksat czy sulfonamidy). Dobór takiej interwencji powinien jednak uwzględniać stan zdrowia, potrzeby hematologiczne i indywidualną tolerancję preparatu.

Poziom PABA a zdrowie kości

Wpływ PABA na mineralizację i metabolizm kości nie został jeszcze w pełni opisany, jednak badania sugerują, że może on oddziaływać pośrednio – głównie przez swój udział w przemianach kwasu foliowego oraz potencjalny wpływ na dostępność metioniny, witamin z grupy B i żelaza. Każdy z tych składników bierze udział (pośredni lub bezpośredni) w procesach tworzenia macierzy kostnej, dojrzewania osteoblastów i stabilizacji struktury mineralnej tkanki kostnej.

W cyklu folianowym obecność kwasu para aminobenzoesowego wpływa na produkcję związków niezbędnych do replikacji DNA i różnicowania komórek. Komórki układu kostnego – szczególnie osteoblasty – należą do tych, które charakteryzują się wysoką aktywnością mitotyczną. Właśnie dlatego niedobory folianów lub ich pośrednich prekursorów mogą prowadzić do obniżenia gęstości kości i zwiększonego ryzyka złamań, zwłaszcza u kobiet po menopauzie i osób starszych.

To w jaki sposób PABA wspiera zdrowie kości rozpatruje się także w kontekście przemian żelaza. Niedokrwistość i przewlekłe niedobory żelaza mogą wpływać na jakość tkanki kostnej poprzez zaburzenia syntezy kolagenu typu I – głównego białka macierzy pozakomórkowej w kościach.

Niektóre publikacje sugerują, że przy odpowiednio wysokim poziomie PABA dochodzi do efektywniejszej regeneracji czerwonych krwinek, która może mieć znaczenie dla utlenowania tkanek – w tym również tkanki kostnej.

Choć związek ten nie znajduje się w oficjalnych rekomendacjach dotyczących profilaktyki osteoporozy, warto go uwzględnić jako element wspierający metabolizm folianów i syntezę żelaza.

Właściwości kwasu para aminobenzoesowego a zdrowie skóry i siwe włosy

Kwas para aminobenzoesowy bywa analizowany w kontekście kondycji skóry, pigmentacji włosów oraz przebiegu procesów oksydacyjnych w organizmie. W badaniach nad funkcjami witaminopodobnych związków PABA przyciąga uwagę ze względu na swoje właściwości, które mogą modulować przebieg procesów fizjologicznych w naskórku.

Witamina B10 wspiera naturalną ochronę skóry przed szkodliwym działaniem promieni UV. Te właściwości kwasu wynikają z obecności wiązań chemicznych zdolnych do pochłaniania określonych długości fal świetlnych. Dzięki temu skóra wykazuje mniejszą podatność na utratę elastyczności oraz na mikrouszkodzenia prowadzące do powstawania zmarszczek.

Poziom PABA w organizmie może mieć wpływ na tempo procesu starzenia – zarówno skóry, jak i struktur białkowych odpowiedzialnych za koloryt włosów. W publikacjach pojawiają się doniesienia, że niedobory witaminy B10 częściej występują u osób z przedwczesnym siwieniem włosów lub nasilonym łuszczeniem naskórka, a regularne uzupełnianie tego związku w postaci suplementacji – pod kontrolą specjalisty – może chronić organizm i przynieść korzystne efekty estetyczne.

Związek ten opisuje się także pod kątem wzmocnienia bariery naskórkowej i poprawy nawilżenia skóry. Choć te mechanizmy wpływu kwasu para aminobenzoesowego nie zostały jeszcze w pełni poznane, istnieją przesłanki, że PABA oddziałuje na ekspresję enzymów uczestniczących w syntezie kolagenu. Właśnie ten aspekt wiąże się z jego obecnością w produktach dermatologicznych ukierunkowanych na działanie, które spowalnia powstawanie zmarszczek.

Naturalne źródła PABA

Witamina B10 występuje w żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. W warunkach fizjologicznych część zapotrzebowania pokrywa synteza bakteryjna w obrębie jelita grubego, jednak w niektórych przypadkach warto zwrócić uwagę na dodatkowe źródła pokarmowe.

Najwięcej PABA znajduje się w produktach pełnoziarnistych, zwłaszcza w naturalnie nieprzetworzonych zbożach oraz kiełkach pszenicy. Praktykowanie zróżnicowanej diety przyczynia się do utrzymania prawidłowej mikroflory jelitowej, która odpowiada za wytwarzanie niektórych witamin z grupy B.

Inne istotne źródła kwas para aminobenzoesowego dla ludzkiego organizmu to wątróbka, czerwone mięso i drożdże. W szczególności drożdże piwne są surowcem bogatym w witaminy syntetyzowane przez grzyby drożdżowe.

Nie oznacza to jednak, że aby spełnić zapotrzebowanie na ten składnik, to należy włączyć do swojej diety alkohol – absolutnie nie. Niemniej piwo bezalkoholowe może być znacznie lepszą alternatywą i częścią zrównoważonego sposobu żywienia.

Spośród warzyw, warto zwrócić uwagę na liście szpinaku, brokuły oraz korzeniowe warzywa sezonowe. Włączenie ich do jadłospisu nie tylko zwiększa podaż błonnika, ale również dostarcza cennych składnik odżywczy endogenną syntezę kwasu para aminobenzoesowego.

Objawy niedoboru i nadmiaru kwasu para aminobenzoesowego

Zaburzenia poziomu witaminy B10 mogą odbić się na funkcjonowaniu wielu układów w ludzkim organizmie. Mimo że PABA syntetyzowany jest przez mikroflorę jelitową, niektóre czynniki (przewlekły stres, antybiotykoterapia, choroby przewodu pokarmowego) ograniczają jego dostępność i mogą skutkować niedoborem.

Niedobór witaminy B10

Zbyt niska podaż aminobenzoesowego PABA dotyczy przede wszystkim osób o monotonnej diecie, pozbawionej produktów pełnoziarnistych i źródeł naturalnych drożdży. Objawy niewsytarczającego wysycenia bywają niespecyficzne i rozwijają się stopniowo.

Wśród najczęściej obserwowanych symtomów wymienia się:

• przedwczesne pojawienie się siwych włosów,

• nasilone wypadanie włosów,

• przewlekłe zmęczenie i obniżona tolerancja wysiłku,

• złe samopoczucie psychiczne (w tym drażliwość i obniżenie nastroju),

• trudności z koncentracją,

• bladość skóry,

• nadwrażliwość na światło słoneczne.

Nadmiar PABA w organizmie

Z drugiej strony – nadmierna suplementacja również niesie ryzyko. Nadmiar PABA bywa szczególnie niebezpieczny u osób z chorobami nerek, wątroby lub serca. Wysokie stężenia witaminy B10 mogą prowadzić do toksycznych efektów ogólnoustrojowych, zwłaszcza jeśli suplement diety stosowany jest bez nadzoru specjalisty.

Objawy nadmiaru kwasu para aminobenzoesowego:

• nudności i wymioty,

• zaburzenia rytmu serca,

• skórne reakcje alergiczne (pokrzywka, świąd),

• bóle głowy i zawroty,

• uczucie napięcia mięśniowego,

• zaburzenia czynności wątroby i nerek,

• poważne uszkodzenie wątroby.

W przypadku stosowania preparatów z kwasem para aminobenzoesowym warto monitorować jego poziom w organizmie. Dzięki temu można zmniejszyć ryzyko niepożądanych reakcji – zwłaszcza przy długotrwałej suplementacji lub stosowaniu produktów wieloskładnikowych.

Suplementy diety z kwasem para aminobenzoesowym – kiedy i w jakich dawkach?

W sytuacjach, w których stężenie PABA w organizmie nie jest wystarczające, warto rozważyć suplementację – zwłaszcza u osób z objawami niedoboru lub narażonych na przewlekły stres oksydacyjny.

Suplement diety zawierający kwas para aminobenzoesowy może wspierać funkcje fizjologiczne skóry, sprzyjać opóźnianiu pojawiania się siwych włosów oraz wspomagać zdrowie układu krwiotwórczego – szczególnie wtedy, gdy codzienna dieta pozostaje uboga w jego naturalne źródła.

PABA dostępny jest w formie kapsułek, tabletek oraz mieszanek wieloskładnikowych – często w połączeniu z kwasem foliowym, witaminami z grupy B oraz substancjami wspierającymi metabolizm żelaza. Decydując się na taki preparat, warto zwrócić uwagę na standaryzację dawki oraz obecność składników pomocniczych, które mogą wpływać na biodostępność substancji czynnej.

Zalecana dzienna porcja PABA nie jest ściśle określona w formie referencyjnych norm spożycia (RDA), jednak w suplementach najczęściej spotykane dawki mieszczą się w zakresie od 50 mg do 100 mg. Codzienne dawkowanie nigdy nie powinno przekraczać zalecanej dziennej porcji.

Warto ponownie zaznaczyć, że artykuł ma charakter informacyjny a suplementacja powinna zostać dostosowana do indywidualnych potrzeb, aktualnego stanu zdrowia oraz sposobu żywienia – a każda decyzja o rozpoczęciu suplementacji powinna zostać poprzedzona konsultacją z lekarzem lub dietetykiem klinicznym.

Witamina B10 – mimo że nie została zaklasyfikowana do podstawowych witamin – może wspomagać organizm w okresach zwiększonego zapotrzebowania na składniki chroniące skórę przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Regularne stosowanie suplementów zawierających PABA może mieć znaczenie w profilaktyce objawów dermatologicznych i niedoborowych, jednak nie zastępuje ono zrównoważonego sposobu żywienia.

Jak wybrać odpowiedni suplement z PABA?

Wybierając suplement diety, który zawiera PABA (jako jeden ze składników całego kompleksu lub główną substancję czynną) warto zwrócić uwagę nie tylko na dawkę, ale także na jakość surowca, sposób standaryzacji, obecność badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania i dokładny skład preparatu (zarówno pod kątem obecności substancji wypełniających, jak i otoczki kapsułki).

W tym kontekście warto przyjrzeć się naszej ofercie – od lat specjalizujemy się w tworzeniu preparatów opartych na naukowo potwierdzonych formułach. Produkty UNS z witaminą B10 charakteryzują się „czystym składem" i przejrzystością etykietowania. Każdy składnik aktywny opisany jest z podaniem konkretnej zawartości, a same preparaty powstają z wykorzystaniem surowców certyfikowanych i wolnych od zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Takie podejście zwiększa bezpieczeństwo stosowania, zwłaszcza u osób z wrażliwością pokarmową lub wymaganiami klinicznymi.

W preparatach UNS stosujemy technologię mikrokapsułkowania, która chroni substancję czynną przed utlenianiem i wpływem czynników środowiskowych. Dzięki temu kwas para aminobenzoesowy zachowuje stabilność, a jego biodostępność utrzymuje się na wysokim poziomie przez cały okres przyjmowania.

W ofercie UNS znajdują się także suplementy wzbogacone o piperynę – związek naturalnie występujący w pieprzu czarnym, który zwiększa wchłanianie składników aktywnych w przewodzie pokarmowym. W połączeniu z odpowiednią formą chemiczną witaminy B6 daje to efekt synergii, witamina B6, który trudno osiągnąć w preparatach niskiej jakości.

Wybór suplementu powinien opierać się na rzetelnych danych producenta, dostępie do wyników analiz laboratoryjnych i zaufaniu do procesu produkcji.

Podsumowanie

PABA to cenny składnik odżywczy, który coraz częściej pojawia się w kontekście zdrowia skóry, kondycji włosów oraz wsparcia metabolizmu kwasu foliowego. Choć nie figuruje na liście oficjalnych witamin, jego obecność w suplementach diety bywa uzasadniona – zwłaszcza u osób narażonych na zaburzenia wchłaniania, przewlekły stres oksydacyjny lub antybiotykoterapię.

Obserwuje się, że zarówno niedobór, jak i nadmiar tej substancji może prowadzić do niepożądanych skutków, dlatego każdorazowo warto poddać analizie zasadność jej stosowania. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby przyjmujące preparaty o przedłużonym działaniu lub zawierające dodatkowe składniki – nie każda forma będzie odpowiednia dla małych dzieci, kobiet ciężarnych czy pacjentów z chorobami przewlekłymi.

Bibliografia

1. Popiół, J., Borczuch-Kostańska, M., Pękala, E., & Gunia-Krzyżak, A. (2024). Surowce kosmetyczne stosowane w promieniochronnych produktach kosmetycznych–aktualny stan wiedzy. Farmacja współczesna, 17, 13-22.

2. Banyś, K. J., Knopczyk, M. W., & Bobrowska-Korczak, B. (2020). Znaczenie kwasu foliowego dla zdrowia organizmu człowieka. Farmacja Polska, 76(2), 79-87.

3. Gumiela, D. (2019). Human microbiome as a source of folate modifiable by nutritional and non-nutritional factors. Pomeranian Journal of Life Sciences, 65(2).

4. Nisa, Z. U., & Akhtar, T. (2020). para-aminobenzoic acid-A substrate of immense significance. Mini-Reviews in Organic Chemistry, 17(6), 686-700.

5. Haroon, F., Farwa, U., Arif, M., Raza, M. A., Sandhu, Z. A., El Oirdi, M., ... & Alhasawi, M. A. I. (2023). Novel Para-Aminobenzoic Acid Analogs and Their Potential Therapeutic Applications. Biomedicines, 11(10), 2686.