Czym są adaptogeny
Adaptogeny to związki pochodzenia naturalnego, ułatwiające przystosowanie organizmu do niekorzystnych warunków środowiskowych. Nazwa wywodzi się z języka greckiego i oznacza przystosowanie się. Pojęcie adaptogenu zostało opracowane przez rosyjskiego naukowca Mikołaja Łazarewa. W ogólnym ujęciu substancje te wspomagają w dążeniu do homeostazy, dopasowując swoje działanie do aktualnych potrzeb organizmu. Są to poszczególne rośliny, które od wieków znane były w medycynie ajurwedyjskiej i starożytnej medycynie chińskiej. Adaptogeny to substancje normalizujące i przywracające prawidłowe działanie układów i tkanek, nieswoiście poprawiają tolerancję organizmu na wszelkie czynniki stresowe i stabilizują procesy fizjologiczne.
Jak działają adaptogeny
Adaptogeny mają pomagać w stanach zmęczenia i nadmiernego wyczerpania organizmu. Ich zadaniem jest łagodzenie skutków stresu, poprawianie samopoczucia i dodawanie energii. Zgodnie z definicją wspierają prawidłowe funkcjonowanie organizmu poprzez wzmacnianie systemu immunologicznego, redukowanie ryzyka wystąpienia chorób układu sercowo- naczyniowego, stabilizację systemu neuro- endokrynnego i działanie antyoksydacyjne. Adaptogeny nie mogą nadmiernie stymulować organizmu, znacząco na niego wpływać i zaburzać jego fizjologii. Nie powinny działać na jeden organ, ale całościowo na ustrój na poziomie biochemicznym. Stosowanie tych substancji ma na celu przywrócenie równowagi i odpowiedniego balansu. Mają za zadanie redukować napięcie nerwowe, poprawiać jakość snu, wspierać proces uczenia się i koncentrację, działać immunostymulująco. Rolą tych substancji jest również poprawianie napięcia i siły mięśni, wspieranie sił witalnych, hamowanie apetytu na słodycze i skłonności do spożywania alkoholu.
Właściwości adaptogenów
Adaptogeny nie uzależniają i mogą być stosowane przez długi czas. Mają korzystny wpływ na układ nerwowy, wzmacniają wątrobę, wspomagają trawienie, chronią jelita i poprawiają funkcje seksualne. Ich zadaniem jest ponadto detoksykacja i oczyszczenie organizmu, poprawa metabolizmu, wzmocnienie skóry i włosów, mają działanie przeciwzapalne. Dopasowują swoje działanie do zapotrzebowania organizmu, działają na poziomie komórkowym, są stosowane jako supresant kortyzolu. Adaptogeny wspomagają stan układu hormonalnego, wspierają pracę serca i mózgu. Mogą stymulować pracę tarczycy, zwiększając konwersję T3 do T4, dlatego warto wziąć pod uwagę ich stosowanie w chorobach tarczycy. Antyoksydanty wchodzące w ich skład, zapobiegają stresowi oksydacyjnemu, opóźniają procesy starzenia, regularnie stosowane wspomagają rekonwalescencję po przebytych chorobach.
Adaptogeny stosowane przez sportowców i olimpijczyków
Adaptogeny stosowane są przez sportowców, jako bezpieczny i legalny środek zwiększający wytrzymałość fizyczną i odporność na stres. Używane są przez zawodników i olimpijczyków z Chin, Rosji, Skandynawii, Bułgarii, Węgier i Stanów Zjednoczonych. Pierwszy raz wykorzystane były na olimpiadzie w Monachium w 1972 roku przez rosyjskich sportowców. Zdobyli oni wtedy 99 medali, z czego 50 złotych. W trakcie przygotowań do letnich Igrzysk Olimpijskich w Atlancie w 1996 roku ponad stu sportowców z USA stosowało te substancje. Adaptogeny pobudzają energię, której poziom może spadać po intensywnym wysiłku fizycznym, jakim są treningi lub zawody sportowe. Systematycznie stosowane poprawiają kondycję, niwelują zmęczenie, zwiększają wytrzymałość fizyczną i psychiczną. Są doskonałym rozwiązaniem dla osób uprawiających sport, ponieważ są naturalne i nietoksyczne. Badania wykazały, że żeń szeń syberyjski jest znacznie mniej szkodliwy niż aspiryna.
Najbardziej znane adaptogeny
Ashwagandha (withania somnifera) to roślina pochodząca z Indii, która osiąga 1,5 metra wysokości. Znana jest również jako żeń szeń indyjski. W swoim składzie ma witanolidy o silnym działaniu antybakteryjnym oraz glikowitanolidy wspierające odporność. Ceniona jest ponieważ wspiera układ sercowo- naczyniowy, poprawia samopoczucie psychiczne i fizyczne. Ashwagandha wspomaga pamięć, ułatwia zasypianie, redukuje osłabienie fizyczne, wykazuje działanie odmładzające, chroni DNA , białka i lipidy przed stresem oksydacyjnym. Bardzo dobrze wpływa na gospodarkę hormonalną, dlatego poleca się ją osobom mającym problemy z tarczycą. Efektem jej stosowania jest obniżenie poziomu kortyzolu we krwi, dzięki czemu zmniejsza odczuwanie niepokoju i skutki stresu. Różeniec górski (rhodiola rosea) znany także jako arktyczny korzeń zawiera bardzo dużo aktywnych związków, w tym rozawiny i salidrozydy. Zwiększa ilość serotoniny, nazywanej hormonem szczęścia, zmniejsza poziom stresu i zmęczenie, podnosi libido. Surowcem jest korzeń tej rośliny, o złocistej barwie i różanym zapachu. Różeniec polecany jest w przypadku wyczerpania fizycznego i psychicznego, daje dobre efekty u osób cierpiących na stany lękowe i depresję. Wykazuje działanie pobudzające, zwiększa wydajność umysłową i poprawia refleks. Polecany jest osobom starszym, które cierpią na cukrzycę oraz choroby żołądka i wątroby. Używany jest przez sportowców ponieważ wspomaga regenerację potreningową. Jest naturalnym substytutem kawy, skutecznie podnosi poziom energii.
