Cholesterol powyżej normy? A może jednak cholesterol poniżej normy? Takie pytania pojawiają się w głowie każdego, kto odbiera z laboratorium lipidogram. O ile uspokajające jest, gdy wszystkie parametry mieszczą się w granicach referencyjnych, o tyle obawy może wzbudzić, gdy niektóre z nich odbiegają od normy. Jaki jest właściwy poziom cholesterolu we krwi? I co to właściwie oznacza dla organizmu?
Cholesterol – normy wiekowe
Cholesterol znajduje się w każdej komórce zwierzęcego organizmu. Normy cholesterolu utrzymywane są w 60–80% dzięki syntezie w wątrobie i jelicie cienkim, a pozostałe 20–40% dostarczane jest wraz z jedzeniem.
Gdy mowa jest o cholesterolu, wynikach i normach, pojawiają się negatywne skojarzenia. Tymczasem związek ten wspiera zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Bierze udział m.in. w procesie produkcji kwasu żółciowego, hormonów steroidowych czy witaminy D, która wspiera odporność.
Skąd więc tyle zamieszania wokół poziomu cholesterolu i norm laboratoryjnych? Chodzi przede wszystkim o zalecenie profilaktycznego utrzymania właściwego poziomu cholesterolu całkowitego i poszczególnych jego frakcji. Jednak nie każdy cholesterol jest dla organizmu niekorzystny. Istotna w odniesieniu do norm dla cholesterolu jest kwestia lipoprotein, w których postaci cholesterol jest przenoszony we krwi. Mowa tu o przede wszystkim o lipoproteinach małej gęstości (VLDL, LDL) i dużej gęstości (HDL). Im wyższe stężenie lipoprotein o małej gęstości, tym większe ryzyko rozwoju miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca. Właśnie dlatego tak ważna jest regularna diagnostyka uwzględniająca obowiązujące normy cholesterolu we krwi.
Jaka jest norma cholesterolu u człowieka? Czynnikiem różnicującym normy poziom cholesterolu we krwi jest wiek. Zgodnie z wiekowymi nomami cholesterolu za prawidłowy wynik u osób dorosłych przyjmuje się wartość 190–200 mg/dl. Jednak w przypadku zaburzeń sercowo-naczyniowych i cukrzycy normą wyniku cholesterolu całkowitego jest wartość do 175 mg/dl. Istotne jest przy tym również utrzymanie poziomu frakcji dobrego i złego cholesterolu w normie.
Jaka norma cholesterolu jest właściwa dla danej grupy wiekowej? Należy zsumować liczbę 100 i wiek wyrażony w latach. Uzyskany w ten sposób wynik to poziom cholesterolu całkowitego wyrażony miarą: mg/dl. Aby jednak mieć pewność, że jest to cholesterol w normie, konieczne jest uwzględnienie stylu życia, chorób, płci. Autodiagnoza nie jest tu wskazana, ponieważ wynik znacząco odbiegający od normy poziomu cholesterolu stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia. Ponadto samo zmierzenie poziomu cholesterolu całkowitego to za mało. Konieczne jest zbadanie czy frakcje HDL i LDL również spełniają normy cholesterolu w organizmie. A dokładniej czy masz dobry cholesterol powyżej normy a zły poniżej.
Normy cholesterolu w różnych krajach
Normy cholesterolu w różnych krajach nie są jednakowe. Cholesterol całkowity poniżej normy 190–200 mg/dl uznawany jest za prawidłowy w Polsce i wielu europejskich państwach. Tymczasem w Australii nie obowiązują przyjęte w Europie dla cholesterolu normy laboratoryjne. Przez to dopiero cholesterol całkowity powyżej normy 210 mg/dl wymaga tam konsultacji, wdrożenia zmian w diecie i aktywności ruchowej oraz sięgnięcia po suplementy na obniżenie cholesterolu.
Nie inaczej jest z cholesterolem „dobrym” i „złym”. Normy australijskie są jednakowe dla kobiet i mężczyzn. HDL jest prawidłowy powyżej 40 mg/dl. Natomiast wartości graniczne dla LDL są takie jak normy cholesterolu w Europie – 115 mg/dl.
Znacznie podwyższona jest norma cholesterolu w USA. Norma cholesterolu mmol/l wynosi tam aż 16,67 (czyli 300 mg/dl)!
A jak prezentują się normy cholesterolu w innych krajach Europy? W Niemczech czy Francji wedle tabeli norm cholesterolu niepokojąca jest dopiero wartość powyżej 250-300 mg/dl!
Dlaczego poziom cholesterolu i normy światowe są tak odmienne? To, jakie są normy cholesterolu we krwi, oznacza każdorazowo laboratorium jako wartości referencyjne. To nimi należy się kierować. Wystarczy bowiem zastosowanie inne metody diagnostycznej (np. przyjęcie starej normy cholesterolu), a wynik może niesłusznie uspokoić lub odwrotnie – wzbudzić niepotrzebne obawy. Ponadto może być przedstawiony miarą mmol/l lub mg/dl. Należy przez to niekiedy zastosować przelicznik normy cholesterolu.
Zamiast zastanawiać się, co oznacza cholesterol poniżej normy lub powyżej niej – udaj się do lekarza, który nie tylko ma wiedzę na temat tego, jakie są normy cholesterolu, ale również przeanalizuje twoje wyniki w odniesieniu do stanu zdrowia, wieku i stylu życia.
Cholesterol u dzieci – normy
Wiek wpływa na to, jaka jest norma cholesterolu. Wobec tego nieco inne wartości graniczne przyjmowane są dla dzieci. Zgodnie z tabelą norm cholesterolu całkowitego za wartość graniczną przyjmuje się 170 mg/dl (czyli 4,4 mmol/l). Przy czym dopiero wartość powyżej 200 mg/dl (czyli 5,17 mmol/l) uznaje się za znaczne przekroczenie normy cholesterolu u dzieci.
Również inna jest wartość graniczna złego (LDL) cholesterolu u dzieci. Normą jest, gdy jego poziom wynosi poniżej 110 mg/dl (czyli 2,84 mmol/l). Jednak dopiero przy wyniku powyżej 130 mg/dl (czyli 3,36 mmol/l) uznaje się, że cholesterol LDL (norma u dzieci) został na tyle istotnie przekroczony, że konieczna jest interwencja specjalisty.
Powyższe normy cholesterolu u dzieci wynikają z zaleceń Panelu Ekspertów NCEP. Poza wskazaniem właściwego poziomu cholesterolu całkowitego (norma u dzieci) i frakcji LDL, precyzują one również normy cholesterolu (dla dzieci) HDL. Wartość ta powinna być wyższa niż 45 mg/dl (czyli 1,16 mmol/l). Wartość w przedziale 35–45 mg/dl (czyli 0,91–1,16 mmol/l) może sugerować otyłość, niską aktywność fizyczną, a także nieprawidłowo zbilansowaną dietę, w której witaminy i minerały są dostarczane organizmowi w niedostatecznej ilości.
Badanie normy poziomu cholesterolu u dzieci łączy się z oznaczeniem trójglicerydów. Ich akceptowalny poziom zmienia się wraz z wiekiem:
- do 9 roku życia powinien być poniżej 75 mg/dl (czyli 0,85 mmol/l),
- od 10 do 19 lat powinien być poniżej 90 mg/dl (czyli 1,02 mmol/l).
Cholesterol – norma u dorosłych
Jaka jest norma cholesterolu u człowieka dorosłego? Czynnikiem nieznacznie różnicującym normę cholesterolu u dorosłych, zdrowych osób jest płeć:
- cholesterol całkowity – norma dla kobiet i mężczyzn wynosi poniżej 190–200 mg/dl (czyli 5,0 mmol/l),
- LDL, czyli cholesterol zły – norma dla kobiet i mężczyzn wynosi poniżej 115 mg/dl,
- HDL, czyli cholesterol dobry – norma dla kobiet wynosi powyżej 46 mg/dl (czyli 1,2 mmol/l), a dla mężczyzn wynosi powyżej 40 mg/dl (czyli 1,0 mmol/l).
Przy badaniu normy cholesterolu u dorosłych oznaczany jest też poziom trójglicerydów. Ich stężenie powyżej 150 mg/dl (czyli 1,7 mmol/l) wraz z wysokim poziomem LDL (powyżej normy złego cholesterolu) i niską wartością HDL (poniżej normy na cholesterol dobry) rodzi ryzyko rozwoju miażdżycy i innych chorób sercowo-naczyniowych.
Wszystkie powyższe normy dotyczą osób zdrowych. Przy dolegliwościach układu krwionośnego lub cukrzycy przyjmowane są inne normy cholesterolu:
- norma cholesterolu całkowitego dla mężczyzn i kobiet wynosi poniżej 175 mg/dl (czyli 4,5 mmol/l),
- LDL, czyli zły cholesterol – norma dla mężczyzn i kobiet wynosi poniżej 100 mg/dl (a po angioplastyce, czyli chirurgicznym, przezskórnym poszerzeniu żył – poniżej 75 mg/dl),
- HDL, czyli dobry cholesterol – norma u mężczyzn wynosi powyżej 40 mg/dl (czyli 1,0 mmol/l), a u kobiet powyżej 46 mg/dl (czyli 1,2 mmol/l).
To jaka norma cholesterolu staje się punktem odniesienia, zmienia się w ciąży. Poziomu cholesterolu całkowitego może być o 50% wyższy, podobnie jak jego „złej frakcji” – cholesterol LDL. Nie jest to jednak prawidłowy poziom cholesterolu w ciąży. Normy bez wątpienia zostają znacząco przekroczone, co nie pozostaje obojętne dla organizmu. Wzrasta ryzyko stanu przedrzucawkowego, a nawet urodzenia przed wyznaczonym terminem czy niskiej masy urodzeniowej dziecka. Choć więc właściwy poziom cholesterolu całkowitego i frakcji LDL zostaje znacząco przekroczony u większości ciężarnych, to jest to stan wymagający stałej kontroli lekarskiej.
Można z tą nieprawidłowością walczyć. Co jest ważne dla utrzymania cholesterolu w normie? Dieta! Jeśli zastanawiasz się, jak obniżyć poziom złego cholesterolu w ciąży zacznij od wyeliminowania tłuszczy trans w wysoko przetworzonej żywności. Zwiększ natomiast podaż warzyw i owoców. Wartościowe są też wielonienasycone kwasy tłuszczowe, w które bogate są ryby, oleje roślinne, algi i orzechy.
Bibliografia:
- M. Gryzińska, M. Krauze i in., Poziom cholesterolu całkowitego i jego frakcji oraz triglicerydów w surowicy krwi kur rasy polbar w zależności od płci i wieku, „Acta Scientarium Polonorum, Zootechnica” 2010, nr 9 (4), s. 93–106.
- B. Cybulska, L. Kłosiewicz-Latoszek, Cholesterol, (red.) M. Jarosza, E. Rychlik i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2020, s. 122–133.
- B. Krymska, Nieprawidłowy poziom cholesterolu i trójglicerydów, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu, https://www.sccs.pl/nieprawidlowy-poziom-cholesterolu-i-trojglicerydow, dostęp: 23.09.2022 r.
- M, Myśliwiec, M. Walczak i in., Postępowanie w rodzinnej hipercholesterolemii u dzieci i młodzieży, „Endokrynologia Pediatryczna” 2013, nr 3(44), s. 85–94.
- M. Banach, P. Burchardt, Wytyczne ptl/klrwp/ptk/ptdl/ptd/ptnt diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w polsce 2021, https://ptlipid.pl/wp-content/uploads/2021/09/Wytyczne-PTL2021_Wersja-Pre-Print.pdf, dostęp: 23.09.2022 r.
