N-acetylocysteina (NAC) jest pochodną aminokwasu L-cysteiny. Wykorzystuje się ją w medycynie jako odtrutkę przy niektórych rodzajach zatruć (m.in. paracetamolem). Poza tym NAC stanowi popularny składnik leków o działaniu mukolitycznym. Spotkać go można także w składzie suplementów diety. Sprawdź kiedy warto stosować te ostatnie.
Czym jest NAC?
NAC czyli N-acetylocysteina jest związkiem, który występuje naturalnie np. w cebuli. Najczęściej jednak pozyskuje się go drogą syntezy. Po spożyciu NAC rozkłada się na cysteinę, która następnie jest metabolizowana do glutationu. Ten ostatni natomiast jest silnym przeciwutleniaczem, który organizm wykorzystuje w celach detoksykacyjnych.
Medyczne wykorzystanie NAC jest dość szerokie. Leki zawierające w składzie tę substancję wspomagają leczenie mokrego kaszlu. Suplementy natomiast stosowane są w celu poprawy i wspierania funkcji wątroby.
Przed czym chroni stosowanie suplementu NAC?
Właściwości suplementu NAC znane i cenione są od pewnego czasu na całym świecie. Wykazano bowiem, że wiele poważnych schorzeń, w szczególności tych o charakterze cywilizacyjnym jak np. cukrzyca czy choroby serca bardzo często powiązanych jest z niskim poziomem glutationu w organizmie. W związku z tym suplementowanie N-acetylocysteiny, która zwiększa jego stężenie wydaje się być uzasadnione.
Niektóre badania naukowe sugerują, że NAC może pozytywnie wpływać na zdrowie mózgu i pomagać w ograniczaniu objawów związanych z chorobami neurodegeneracyjnymi, w tym chorobą Alzheimera i Parkinsona. Podkreśla się jednak, że potrzebne są dalsze badania, które precyzowałyby wpływ N-acetylocysteiny na układ nerwowy. Nie zmienia to jednak faktu, że zwiększając poziom glutationu w ustroju i chroniąc go w ten sposób przed stresem oksydacyjnym (zaburzenia równowagi pomiędzy produkcją a neutralizowaniem wolnych rodników mogące prowadzić do poważnych uszkodzeń w obrębie komórek, a co za tym idzie także chorób), NAC może przyczyniać się do działania neuroprotekcyjnego.
Warto ponadto podkreślić, że choć glutation obecny jest w każdej komórce organizmu, pełni szczególnie ważną rolę w wątrobie. Dlaczego? Otóż to właśnie ten związek w dużej mierze determinuje przebieg naturalnie zachodzących w ustroju procesów detoksykacji. W przypadku ewentualnego zatrucia, zasoby glutationy (w zależności od nasilenia problemu) są stopniowo wyczerpywane. Dlatego też NAC na wątrobę bardzo często wykorzystywany jest w celu wspierania tego organu, a także jako środek poprawiający odporność na szkodliwe oddziaływanie rozmaitych substancji.
Badano także wpływ NAC na płodność. Dowiedziono, że u mężczyzn, którzy suplementowali N-acetylocysteinę przez okres trzech miesięcy, dochodziło do poprawy jakości nasienia (m.in. zwiększona ruchliwość).
Niekiedy można spotkać się z informacją dotyczącą pozytywnego wpływu NAC na kaca. Wprawdzie żadne doniesienia naukowe nie wskazują na użyteczność suplementów NAC w tej dolegliwości, jednak jest wielu zwolenników stosowania tej właśnie metody na dzień po zakrapianej alkoholem imprezie.
NAC w leczeniu chorób
W leczeniu chorób działanie NAC sprawdza się przede wszystkim w infekcjach górnych dróg oddechowych, którym towarzyszy produktywny kaszel, potocznie określany kaszlem mokrym. Związek ten wykazuje bowiem działanie mukolityczne, czyli rozrzedzające śluz, dzięki czemu choremu łatwiej pozbyć się zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. Dodatkowym atutem stosowania NAC podczas kaszlu mokrego jest pobudzający wpływ na rzęski oddechowe.
Poza infekcjami sezonowymi, tabletki NAC zalecane są często także w przebiegu innych chorób, którym towarzyszy zaleganie lepkiego śluzu w drogach oddechowych. Należą do nich, m.in.:
- Zapalenie oskrzeli;
- Zapalenie płuc;
- Mukowiscydoza;
- Rozedma płuc.
Innym, nie mniej ważnym, medycznym zastosowaniem NAC jest leczenie zatruć paracetamolem.
Na rynku suplementów diety N-acetylocysteina występuje w różnych postaciach. Najczęściej są to tabletki i kapsułki do połykania lub proszek do przygotowywania roztworów w wodzie. Dawkowanie NAC powinno odbywać się zgodnie ze wskazaniami producenta danego środka. Standardowo zaleca się spożycie N-acetylocysteiny w ilości od 600 do 1800 mg/dzień.
W przypadku leczenie mokrego kaszlu najczęściej stosuje się NAC w formie tabletek musujących do rozpuszczania w wodzie. Zalecana dawka wynosi najczęściej 600 mg raz dziennie. Najlepiej przyjmować ją w porze porannej. Warto zaznaczyć, że nie ma przeciwwskazań do jednoczesnego przyjmowania NAC i takich środków jak minerały czy witaminy, np. witamina C, które często są także zalecane przez lekarza w przebiegu przeziębienia.
Skutki uboczne stosowania NAC
Chociaż NAC uznawana jest substancję bezpieczną i rzadko wywołuje działania niepożądane, niekiedy jej wpływ na zdrowie może być negatywny, zwłaszcza jeśli przyjmuje się ją w zbyt dużych ilościach. Do głównych skutków ubocznych stosowania NAC należą:
- bóle i zawroty głowy;
- spadek ciśnienia tętniczego krwi;
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe (biegunka, bóle brzucha);
- wzrost tętna;
- reakcje alergiczne;
- szumy uszne;
- dezorientacja.
W rzadszych przypadkach obserwowano także duszności, niedokrwistość, skurcz oskrzeli, krwotoki lub wstrząs anafilaktyczny.
Przyjmując na stałe leki przepisane przez lekarza, przed zastosowaniem NAC, warto zasięgnąć konsultacji ze specjalistą. N-acetylocysteina może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, jak np. nitrogliceryna, leki na nadciśnienie lub leki o działaniu przeciwzakrzepowym.
Bibliografia:
- Šalamon Š, Kramar B, Marolt TP, Poljšak B, Milisav I. Medical and Dietary Uses of N-Acetylcysteine. Antioxidants (Basel). 2019 Apr 28;8(5):111. doi: 10.3390/antiox8050111. PMID: 31035402; PMCID: PMC6562654.
- Tardiolo G, Bramanti P, Mazzon E. Overview on the Effects of N-Acetylcysteine in Neurodegenerative Diseases. Molecules. 2018 Dec 13;23(12):3305. doi: 10.3390/molecules23123305. PMID: 30551603; PMCID: PMC6320789.
- Schwalfenberg GK. N-Acetylcysteine: A Review of Clinical Usefulness (an Old Drug with New Tricks). J Nutr Metab. 2021 Jun 9;2021:9949453. doi: 10.1155/2021/9949453. PMID: 34221501; PMCID: PMC8211525.
- Krawczyński M., Farmakoterapia dzieci i młodzieży, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, s. 253-266.
