W ostatnim czasie morwa biała to jeden z popularniejszych owoców, który jest na ustach większości dietetyków. Wszystko za sprawą naturalnych właściwości kontrolowania glikemii. Jakie właściwości lecznicze ma morwa biała i czy faktycznie wspomaga odchudzanie?
Morwa biała - czym jest, skąd pochodzi?
Morwa biała (Morus Alba L) to długowieczne drzewo liściaste z rodziny morwowatych, które dorasta do kilkunastu metrów wysokości. Pochodzi z Chin, gdzie od dawna wykorzystywano jej lecznicze właściwości. Morwa uprawiana jest także jako pokarm dla gąsienic jedwabników morwowych, które wykorzystuje się do komercyjnej produkcji jedwabiu. Obecnie rośnie również w Ameryce Północnej i Południowej, Afryce i na wyspach Pacyfiku, występuje też w Europie, między innymi w Polsce. Owoce morwy białej są jadalne, mają kolor od białego poprzez różowy, a nawet ciemnofioletowy i jest on uzależniony od gatunku. Suszone owoce stanowią świetną przekąskę i dobrą alternatywę dla chipsów czy krakersów. Mają walcowaty kształt, są słodkie oraz niskokaloryczne. Dojrzewają w połowie lipca. Mogą być jedzone na surowo lub być surowcem do wytwarzania dżemów czy soków.
Morwa biała - działanie i skład
Surowcem mającym działanie lecznicze są owoce, liście i korzeń. Morwa biała jest źródłem składników odżywczych, 10 z nich to:
- kwasy organiczne,
- flawonoidy,
- pektyny,
- witaminy z grupy B,
- potas,
- wapń,
- magnez,
- żelazo,
- witamina C,
- aminokwasy egzogenne.
W liściach morwy występują polifenole należące do grupy flawonoidów, 3 z nich to: kwercetyna, rutyna i polihydroksyalkaloidy. Między innymi z tego względu to właśnie liście morwy białej są najczęściej wykorzystywanym surowcem leczniczym Poza Chinami prozdrowotne właściwości morwy odkryto w XX wieku, w dużej mierze dzięki pracy amerykańskiego naukowca, laureata nagrody Nobla Lelanda H. Hartwella.
Morwa biała właściwości
Właściwości lecznicze morwy białej dokładnie opisuje artykuł "Związki biologicznie aktywne morwy białej (Morus alba L.) i ich działanie lecznicze" J. Grześkowiak i M. Łochyńskiej. Zgodnie z dostępnymi informacjami morwa biała charakteryzuje się wieloma właściwościami zdrowotnymi jednak 10 najważniejszych z nich to:
- właściwości przeciwzapalne,
- antyoksydacyjne,
- przeciwbakteryjne,
- przeciwwirusowe,
- regulujące masę ciała,
- regulujące poziom cukru we krwi,
- regulujące stężenie cholesterolu,
- łagodzące na układ pokarmowy,
- wspierające układ nerwowy,
- poprawiające nastrój.
Dzięki zawartości garbników morwa biała ma działanie ściągające na błonę śluzową przewodu pokarmowego, koi dolegliwości spowodowane chorobą wrzodową żołądka oraz łagodzi bóle dwunastnicy. Obecne w liściach witaminy z grupy B wspomagają produkcję czerwonych krwinek i pracę serca oraz poprawiają nastrój.
Wspomaganie układu odpornościowego
Morwa biała charakteryzuje się obecnością cennych składników odżywczych, takich jak witaminy, składniki mineralne czy flawonoidy. Związki te mają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, w tym również poprawę odporności. Stosowanie morwy białej głównie w celu potencjalnego pozytywnego wpływu na układ immunologiczny nie jest powszechną taktyką. Nie można jednak wykluczyć pośredniego wpływu na poprawę odporności, a niektóre pojedyncze źródła sugerują wpływ morwy na regulowanie odporności
Działanie przeciwmiażdżycowe
Korzystne działanie morwy zauważalne jest również w przypadku podwyższonego poziomu cholesterolu i trójglicerydów. Jej stosowanie w przypadku osób, które zmagają się z takimi problemami, pozwoliło skutecznie obniżyć zarówno poziom trójglicerydów, jak i „złego” cholesterolu LDL oraz podwyższyć „dobrego” cholesterolu HDL. Tym samym zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy i redukuje uszkodzenia przez nią spowodowane w naczyniach krwionośnych.
Właściwości przeciwzapalne
W badaniach wykazano, że morwa działa również przeciwzapalnie, dlatego jej stosowanie może hamować powstawanie chorób, których przyczyną jest stan zapalny, między innymi nowotworów i chorób układu oddechowego. Obniżanie stanu zapalnego odbywa się poprzez wpływ na obniżenie poziomu cząsteczek prozapalnych, takich jak: białko C-reaktywne i interleukiny. Metanolowy ekstrakt z liści morwy białej hamuje produkcję tlenku azotu, który powoduje uszkodzenia tkankowe i może być przyczyną powstawania chorób nowotworowych. Obecna w morwie rutyna, astragalina i kwercetyna wykazują silne działanie przeciwzapalne.
Zastosowanie morwy białej
Wykorzystanie morwy białej znane jest od wieków. W medycynie chińskiej, wykorzystywana była do leczenia między innymi:
- chorób górnych dróg oddechowych,
- oczu,
- bólów brzucha,
- chorób pasożytniczych,
- a także w przypadku ukąszenia przez węże.
Obecnie morwa biała wykorzystywana w celach poprawy zdrowia, szczególnie ze względu na regulację stężenia glukozy we krwi. Morwa zalecana jest jako przekąska, dodatek do prawidłowo zbilansowanej diety, a także w postaci suplementów diety. Dostępne są również preparaty z morwą, np. suszona morwa, herbatki, napary i soki.
Morwa biała w kosmetyce
Morwa ze względu na swoje właściwości i zawartość aktywnych składników jest wykorzystywana również w kosmetyce. Kremy z nią działają regenerująco i nawilżająco, a dzięki działaniu antyoksydacyjnemu zapobiegają powstawaniu ciemnych plam na skórze i przebarwień oraz likwidują te już istniejące, które są spowodowane zwiększoną produkcją melaniny. Kosmetyki zawierające morwę łagodzą stany zapalne i podrażnienia skóry, odżywiają i poprawiają jej kondycję, zwiększają elastyczność i zapobiegają przedwczesnemu starzeniu. Zawartość witaminy C obecnej w morwie białej wspiera produkcję kolagenu.
Morwa a działanie antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze
Dzięki zawartości związków aktywnych z grupy flawonoidów i alkaloidów morwa biała ma działanie bakteriobójcze na bakterie gronkowca złocistego i salmonelli, może także wykazywać działanie przeciwwirusowe. Zgodnie z badaniem “Antiviral flavonoids from the root bark of Morus alba L.” opublikowanym w Phytochemistry w 2003 związek leachinon G i mulberrozyd C obecne w ekstraktach z kory morwy działają na wirusa HSV-1.
Morwa biała a cukrzyca
Morwa biała jest stosowana w przypadku wielu dolegliwości. Jej liście są źródłem aktywnych składników, które przyczyniają się do utrzymania prawidłowego poziomu cukru we krwi. Dzieje się tak przede wszystkim za sprawą 1-dezoksynojirimyciny, której działanie porównywalne jest z działaniem leków przeciwcukrzycowych, jednak w przeciwieństwie do nich nie powoduje skutków ubocznych, takich jak: senność, osłabienie, wzdęcia i biegunki.
To dzięki niej i innym aktywnym składnikom nie dochodzi do znaczącego wzrostu glikemii po posiłku, ponieważ hamowana jest aktywność enzymów rozkładających cukry złożone na cukry proste, przez co nie są one wchłaniane w przewodzie pokarmowym. Takie działanie morwy potwierdzono w przeprowadzonych badaniach. Jest to szczególnie istotne dla osób mających podwyższony poziom cukru we krwi, zmagających się z cukrzycą typu 2 i insulinoopornością.
Cukrzyca jest poważną chorobą metaboliczną, w której dochodzi do przewlekłej hiperglikemii, zaburzony jest również metabolizm węglowodanów, tłuszczów oraz białek. Jest ona przyczyną wielu zaburzeń i niewydolności różnych narządów. Co roku choruje na nią coraz więcej osób. W jej wyniku wzrasta poziom stresu oksydacyjnego spowodowanego namnażaniem wolnych rodników. Istotną rolę w walce ze stresem oksydacyjnym odgrywają przeciwutleniacze. W składzie morwy występuje aktywny składnik, jakim jest np. kwercetyna, która chroni komórki i DNA przed uszkodzeniem przez wolne rodniki, dlatego morwę poleca się jako skuteczne wsparcie leczenia cukrzycy.
Nadmierny poziom wolnych rodników może być również spowodowany przewlekłym stresem i zanieczyszczeniem środowiska. Ponadto kwercetyna hamuje aktywność enzymu, który jest odpowiedzialny za wzrost ilości sorbitolu pochodzącego ze zwiększonego poziomu glukozy we krwi, którego odkładanie się jest przyczyną wielu cukrzycowych powikłań w obrębie układu nerwowego, oczu i nerek. Dzięki temu związki zawarte w morwie białej regulują poziom glukozy we krwi. Antyoksydanty mają również wpływ na spowalnianie procesów starzenia się organizmu, a także chronią przed rozwojem wielu groźnych chorób. Morwa biała reguluje zatem poziom glukozy we krwi, a także pomaga w insulinooporności.
Morwa biała a cholesterol
Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi na zwierzętach liście morwy mogą wpływać na cholesterol. Takie działanie wynika z obecności przeciwutleniaczy, które wykazują zdolność hamowania utleniania cholesterolu LDL “złego”. Wodne ekstrakty z owoców morwy mogą przyczynić się do obniżenia lipoprotein LDL, triglicerydów i cholesterolu całkowitego. Ten mechanizm może spowolnić rozwój blaszki miażdżycowej.
Morwa a choroba Alzheimera
Związki obecne w liściach morwy mogą także ograniczać prawdopodobieństwo zachorowania na chorobę Alzheimera, ponieważ blokują powstawanie białka b-amyloidu-42 oraz zmniejsza jego neurotoksyczność. Według naukowców, to właśnie te białka, mogą być jednym z powodów rozwoju tej bardzo poważnej choroby.
Morwa biała na odchudzanie
Zmniejszone wchłanianie węglowodanów powoduje mniejszy przyrost tkanki tłuszczowej, dlatego przyjmowanie morwy może być skutecznym środkiem w walce z nadprogramowymi kilogramami i otyłością. Ponadto hamuje ona łaknienie, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko podjadania pomiędzy posiłkami, szczególnie dotyczy to słodyczy. Ma działanie moczopędne, przez co pomaga pozbyć się nadmiaru wody, ale również wspomaga oczyszczanie się organizmu.
Oprócz tego korzystnie oddziałuje na pracę układu pokarmowego poprawiając perystaltykę jelit i zapobiega zaparciom, co także wspomaga odchudzanie. Przeprowadzone przez włoskich naukowców badanie dowiodło, że morwa jest skutecznym środkiem odchudzającym nawet przy dużej nadwadze. Dlatego powinny po nią sięgnąć przede wszystkim osoby, które borykają się z nadwagą i chcą skutecznie pozbyć się nadmiaru kilogramów oraz zadbać o prawidłową masę ciała.
Suplementacja morwy białej
Morwa biała dostępna jest w postaci suplementów diety, najczęściej w formie kapsułek. Inne formy suplementów z morwą białą to tabletki, proszek, syropy, a także morwa suszona, np. jako herbata.
Dawkowanie morwy białej uzależnione jest od formy zakupionego preparatu. Przykładowo kapsułki z ekstraktem z liści morwy (400mg) dostępne w połączeniu z piperyną mogą być przyjmowane 1 raz dziennie.
Wskazaniem do przyjmowania suplementu zawierającego morwę jest:
- nadwaga,
- otyłość,
- podwyższony poziom cukru we krwi,
- zbyt wysoki poziom cholesterolu,
- miażdżyca,
- cukrzyca,
- choroby nowotworowe,
- zapobieganie skutkom stresu oksydacyjnego.
Przeciwwskazania w stosowaniu morwy białej
Morwa zwykle nie wywołuje skutków ubocznych, jednak u niektórych osób może wywołać reakcję alergiczną lub objawy takie jak:
- łagodna biegunka,
- wzdęcia,
- zaparcia
- zawroty głowy.
Ostrożność powinny zachować osoby przyjmujące leki obniżające poziom cukru we krwi, ponieważ jednoczesne stosowanie morwy i takich leków może prowadzić do niebezpiecznego dla zdrowia zbyt dużego obniżenia poziomu glukozy we krwi. Przeciwwskazaniem może być również przyjmowanie leków z powodu zaburzeń profilu lipidowego. Dlatego osoby chorujące przewlekle, a szczególnie diabetycy przed rozpoczęciem przyjmowania suplementu, powinny skonsultować się z lekarzem. Ze względu na brak przeprowadzonych badań suplementów zawierających morwę białą nie powinny ich stosować kobiety w ciąży i karmiące, gdyż brak jest informacji, jakie jest jej działanie na płód i niemowlę.
Morwa biała w kuchni domowej
Przygotowanie morwy białej możliwe jest w domowej kuchni. Morwa sprawdzi się idealnie jako napar do picia lub element wartościowego posiłku. Jak przygotować napar z morwy? Potrzebne do tego będą suszone liście. Aby przygotować napar należy 2 łyżeczki suszonych liści zalać filiżanką wrzącej wody i przykryć na 10 minut. Taki napój warto wprowadzić do diety na 30 min przed posiłkiem, dwa razy dziennie.
Morwa biała może być również składnikiem śniadań, sałatek, czy zdrowszych wersji słodyczy. Suszone owoce morwy nadadzą się jako dodatek do ugotowanej owsianki lub posypka do placków lub sałatki. W połączeniu z suszonymi daktylami, kakao i mielonymi orzechami można przygotować energetyczną przekąskę dla całej rodziny.
Podsumowanie
Morwa biała to cenny surowiec roślinny, który wprowadzony do codziennej zdrowej diety może wspomóc pracę organizmu na kilku płaszczyznach. Najwięcej korzyści z suplementacji ekstraktami morwy zyskają diabetycy oraz osoby z zaburzoną gospodarką lipidową. Warto skorzystać z zalet dodania suszonych owoców morwy białej do posiłków lub przygotowania jej w formie naparu.
Bibliografia
- Joanna Grześkowiak, Małgorzata Łochyńska, Związki biologicznie aktywne morwy białej (Morus alba L.) i ich działanie lecznicze, Postępy Fitoterapii 1/2017, s. 31-35
- Przeor M., Żywieniowe i prozdrowotne wykorzystanie morwy białej (Morus alba L.), Zagadnienia doradztwa rolniczego, 62/3,2021
- Greń A., Aktywność antyoksydacyjna preparatów z morwy białej, fasoli zwykłej oraz miłorzębu japońskiego w cukrzycy generowanej podaniem streptozotocyny, Postępy Fitoterapii, 2012
- Jeszka M., Kobus-Cisowska J., Flaczyk E., Liście morwy jako źródło naturalnych substancji biologicznie aktywnych, Postępy Fitoterapii, 2009
- Połumackanycz M., Viapana A., Wesołowski M., Skład chemiczny i właściwości biologiczne morwy białej (Morus alba L.), Farm Pol, 2018, 74(10): 581-586
- Rudkowska E., Smutkiewicz A., Han-Marek M., Zioła w terapii wspomagającej leczenie cukrzycy, Postępy Fitoterapii, 2006
- \Du J., He Z.D., Jiang R.W., Ye W.C., Xu H.X., But P.P.: Antiviral flavonoids from the root bark of Morus alba L. Phytochemistry 2003, 62: 1235–1238.
