Gronkowiec (łac. Staphylococcus) wywołuje infekcje bakteryjne. Może atakować skórę, ale i układ pokarmowy lub oddechowy. Do tej pory zidentyfikowano ok. 30. szczepów bakterii z rodzaju Staphylococcus. Patogenem najczęściej spotykanym u ludzi jest Staphylococcus aureus, czyli gronkowiec złocisty. Dowiedz się czym charakteryzuje się zakażenie gronkowcowe i jak należy z nim walczyć.
Co to jest gronkowiec?
Zakażenie gronkowcem, jak sama nazwa wskazuje, wywoływane jest przez bakterie z rodzaju gronkowców. Według danych literaturowych, u ok. 30% zdrowych, dorosłych ludzi występuje on w nosie, a u blisko 20% na skórze. W większości przypadków gronkowiec nie stanowi jednak problemu. Jeśli jednak odporność organizmu z różnych względów spada, patogen może się rozprzestrzeniać, wywołując aktywne zakażenie.
Gronkowce dzieli się ze względu na ich zdolność do produkcji enzymu o nazwie koagulaza. Wytwarzają go gronkowce koagulozododatnie (m.in. S. aureus), z kolei każdy gronkowiec koagulozoujemny jest pozbawiony takich właściwości. Te ostatnie odpowiadają za większość zakażeń szpitalnych.
Gronkowiec – objawy
Infekcje bakteryjne powodują rozmaite objawy. Gronkowiec, w zależności od rodzaju zakażenia, może powodować zarówno symptomy ogólnoustrojowe, jak i wyłącznie miejscowe. Infekce układowe bywają niekiedy bardzo poważne. Gronkowiec u dzieci, w szczególności u niemowląt wymaga szybkiego wdrożenia odpowiedniej terapii.
Miejsce lokalizacji patogenu warunkuje występowanie określonych dolegliwości, np.:
- gronkowiec w gardle: wysoka gorączka, trudności w przełykaniu, stan zapalny, ropne naloty, powiększone węzły chłonne szyi, ból promieniujący w kierunku ucha, regularnie nawracające anginy;
- gronkowiec w nosie: ropny katar, nawracający stan zapalny zatok oraz górnych i dolnych dróg oddechowych;
- gronkowiec w uchu: wysoka gorączka, ropny wydzielina z uszu, ból i swędzenie w okolicy ucha, częste bóle głowy, zaburzenia słuchu.
Jak wygląda gronkowiec?
Gronkowiec skórny, który powoduje miejscowe zmiany, często rozpoznawany jest przez lekarza już na pierwszy rzut oka. Osoby dotknięte zakażeniem wywołanym przez bakterie z gatunku Staphylococcus mogą obserwować następujące objawy:
- zmiany zapalne z ropną wydzieliną;
- czyraki;
- liszajce;
- podrażnienie lub zapalenie mieszków włosowych;
- jęczmień w oku.
Gronkowiec na twarzy doskwiera choremu szczególnie mocno. Poza zaczerwienieniem, powoduje często suchość oraz swędzenie w obrębie obszarów zmieniono chorobowych. Najczęściej są to broda oraz okolice ust i policzków. W przebiegu choroby mogą pojawiać się także sączące się rany lub intensywne łuszczenie skóry. Ponieważ wiele osób zastanawia się czy istnieje zależność: gronkowiec a trądzik, warto odpowiedzieć na to pytanie. Otóż nie – gronkowce nie odpowiadają za rozwój trądziku, niekiedy jednak powodują zapalenie mieszków włosowych, co może powodować trudności w prawidłowym stawianiu diagnozy.
Czy gronkowiec jest zaraźliwy?
A zatem, czy gronkowiec jest zaraźliwy? Do rozwinięcia infekcji może dojść na skutek bezpośredniego kontaktu z chorym lub nosicielem, a nawet z zakażonymi przedmiotami. W warunkach szpitalnych, gdzie rezerwuarem bakterii są osoby chore, do transmisji dochodzi głównie poprzez ręce personelu medycznego. Znacznie rzadziej zakażenie rozprzestrzenia się drogą kropelkową.
Czy gronkowiec jest wyleczalny?
Infekcje spowodowane przez bakterie gronkowca są możliwe do wyleczenia. Standardowa terapia trwa zwykle ok. kilku tygodni. Niekiedy wystarczy 10-14 dni, aby zdrowie pacjenta wróciło do stanu sprzed choroby. W niektórych przypadkach jednak, zwłaszcza gdy dojdzie do zakażenia szczepami metycylinoopornymi, leczenie gronkowca bywa długotrwałe.
Gronkowiec – antybiotyk
By skutecznie wyleczyć bakterie Staphylococcus potrzebny jest odpowiednio dobrany antybiotyk. Gronkowiec może reagować na penicyliny oraz cefalosporyny II generacji. W przypadku szczepów metycylinoopornych konieczne jest stosownie antybiotyków z innych grup, m.in.: aminoglikozydów, linkozamidów i nowej generacji chinolonów.
Gronkowiec – leczenie
Tak jak wspomniano wcześniej, efektywne leczenie gronkowca wymaga stosowania właściwych leków o działaniu przeciwbakteryjnym, czyli antybiotyków. Podaje się je najczęściej doustnie, a w cięższych przypadkach także dożylnie.
Gronkowiec na skórze, jeśli przebieg zakażenia jest łagodny, może być także leczony antybiotykami o działaniu miejscowym, jak np. mupirocyna lub kwas fusydowy.
Poza tym, konwencjonalną terapię infekcji bakteryjnych można wspomagać, najlepiej po konsultacji z lekarzem, stosując leczenie naturalne. Gronkowiec bywa wrażliwy m.in. na działanie wybranych olejków eterycznych, w tym olejku tymiankowego lub z kory cynamonowca (uwaga: zewnętrzne stosowanie olejków eterycznych wymaga ich rozcieńczenia w oleju nośnym, np. w oliwie z oliwek lub oleju arganowym).
Gronkowiec - jakie badania?
Diagnostyka zakażeń bakteryjnych jest uzależniona od miejsca występowania infekcji. Jak wykryć gronkowca na skórze? Najczęściej w tym celu pobierane są wymazy z ropnych zmian. Jeśli istnieje podejrzenie zakażenia gardła lub zatok, również pobiera się wymazy. Jako materiał diagnostyczny w kierunku wykrycia infekcji gronkowcem służą także krew, mocz, aspiraty z dróg oddechowych lub wymaz z pochwy.
Gronkowiec – przyczyny
Przyczyny zakażenia gronkowcem, to przede wszystkim kontakt z bakterią w warunkach szpitalnych. Do infekcji dochodzi często wskutek przebytych zabiegów. Gronkowiec po operacji nie należy zatem do rzadkości. Aby się zakazić bardzo często wystarczy nawet niewielkie zranienie, które stanowi wrota do wniknięcia rozmaitych patogenów. Należy także podkreślić, że poza drogą kropelkową i pokarmową, zakażenie gronkowcem może być przenoszone także poprzez kontakty płciowe.
Gronkowiec u dzieci
Gronkowiec u niemowląt i dzieci bywa przyczyną licznych dolegliwości. Do zarażenia często dochodzi już tuż po porodzie, zwłaszcza jeśli dziecko pozostaje przez dłuższy czas w szpitalu (np. na oddziale neonatologicznym). Gronkowiec skórny u dzieci i niemowląt manifestuje się zmianami zapalnym, w tym pęcherzami, liszajami lub nadmiernym łuszczeniem. Chorobie może towarzyszyć ogólne rozdrażnienie, złe samopoczucie oraz gorączka. Poza tym, np. gronkowiec w oku dziecka sprzyja występowaniu jęczmienia, powoduje obrzęk, świąd oraz łzawienie. Zakażenie bakteryjne u najmłodszych zawsze wymaga niezwłocznej konsultacji z lekarzem, który wdroży odpowiednie leczenie.
Czy gronkowiec jest niebezpieczny?
Gronkowiec we krwi bywa przyczyną wtórnych zakażeń krwiopochodnych. Bakterie mogą być wówczas bezpośrednią przyczyną rozwoju zakażeń układu moczowego, zapalenia mięśnia sercowego, płuc a nawet mózgu. W ciężkich przypadkach dochodzi do wystąpienia ogólnoustrojowego zakażenia, czyli sepsy. Co więcej, toksyny gronkowcowe bywają przyczyną wielu jednostek chorobowych, w tym zatruć oraz wstrząsu toksycznego. Ponieważ gronkowiec w ciąży niesie ze sobą potencjalne konsekwencje zdrowotne dla matki i dziecka, zakażona ciężarna powinna pozostawać pod opieką lekarską.
Aby uniknąć infekcji należy przede wszystkim ograniczać bliski kontakt z osobą chorą (zwłaszcza w warunkach szpitalnych) oraz dbać o regularną higienę dłoni, a także opatrywanie i odkażanie ewentualnych ran oraz skaleczeń. Warto także wzmacniać na bieżąco odporność, stosując właściwą dietę, witaminy oraz minerały.
Bibliografia:
- Podstawy mikrobiologii i epidemiologii szpitalnej. Red. Bulanda M, Szostek S. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020
- https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/158226,zakazenia-gronkowcowe data wejścia: 13.10.2022).
- https://www.cdc.gov/mrsa/healthcare/index.html (data wejścia: 13.10.2022).
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7092464/ (data wejścia: 13.10.2022).
