Echinacea, czyli jeżówka to roślina, która znana jest głównie z funkcji ozdobnych. Nie każdy jednak wie o jej pozytywnych właściwości prozdrowotnych. Echinacea wspomaga odporność i wykazuje właściwości przeciwzapalne oraz przeciwwirusowe. Na rynku dostępne są preparaty z jeżówką w postaci tabletek, kapsułek, syropów. Kiedy warto po nie sięgać?
Jeżówka - co to jest?
Echinacea, która inaczej nazywana jest jeżówką, to roślina, która należy do rodziny astrowatych i pierwotnie rosła na terenie Ameryki Północnej. Obecnie, ze względu na swoje właściwości, uprawiana jest w Europie i Azji. Kwitnie w okresie od lipca do września, osiągając wysokość 1,5 metra. Znanych jest kilka jej odmian, jednak najpopularniejsza jest odmiana purpurowa (Echinacea purpurea) i wąskolistna (Echinacea angustifolia). Właściwości lecznicze jeżówki jako pierwsi odkryli i docenili Rdzenni Amerykanie.
Jeżówka występuje w kilku gatunkach, a właściwości lecznicze posiadają głównie trzy z nich:
- Echinacea purpurea – jeżówka purpurowa
- Echinacea pallida – jeżówka blada
- Echinacea angustifolia – jeżówka wąskolistna
Do Europy trafiła za sprawą osadników na początku XX wieku i stała się popularna w latach 20 i 30. Ze względu na swoje walory, również ozdobne i małe wymagania, często uprawiana jest w przydomowych ogródkach. Najlepiej rośnie na nasłonecznionych stanowiskach. Kwiaty najczęściej mają kolor purpurowy, ale spotkać można także kolor biały, żółty i pomarańczowy czy też czerwony. W celach leczniczych wykorzystuje się ziele i korzeń tej rośliny, a zbiór może być prowadzony w drugim lub trzecim roku uprawy.
Właściwości lecznicze jeżówki (echinacea)
Echinacea w swoim składzie zawiera szereg bardzo cennych związków do których zaliczamy przede wszystkim sześć:
- alkamidy,
- flawonoidy,
- poliacetyleny,
- polisacharydy,
- związki fenolowe,
- olejek eteryczny.
Właściwości jeżówki obejmują głównie poprawę odporności. Jeżówka wpływa na układ immunologiczny poprzez zwiększenie produkcji leukocytów i stymulowaniu ich ruchliwości. Echinacea może pobudzać leukocyty do wydzielania działającego przeciwwirusowo interferonu. Substancje czynne, wchodzące w skład preparatów z jeżówką, aktywują fagocytozę, która polega na wychwytywaniu i pochłanianiu przez komórki układu odpornościowego wirusów i bakterii, a także hamują niektóre enzymy bakteryjne. Dzięki tym właściwościom preparaty z jeżówką mają pozytywny wpływ na odporność i wydolność oddechową w przebiegu przeziębień i schorzeń górnych dróg oddechowych. Ze względu na działanie wspomagające pracę układu immunologicznego jeżówka jest zalecana w okresach jesienno-zimowych, w stanach obniżonej odporności i podczas infekcji. Ma również działanie obniżające gorączkę i napotne.
Podsumowując, obecne w jeżówce związki aktywne, wykazują właściwości wspierające organizm, głównie układ odpornościowy. Do najważniejszych pięciu z nich należy działanie:
- przeciwwirusowe,,
- przeciwbakteryjne,
- przeciwgrzybicze.
- przeciwzapalne,
- przeciwbólowe.
Zastosowanie jeżówki w medycynie
Jeżówka stosowana jest od wieków, a początkowe wykorzystywanie Echinacea w przeszłości obejmowało wspieranie organizmu w poniższych przykładowych sześciu zastosowaniach:
- obniżaniu gorączki
- ochronie ran i zakażeń,
- bólu zębów,
- malarii,
- błonicy,
- przy ukąszeniu przez węże.
W dzisiejszych czasach jeżówka Echinacea znana jest przede wszystkim jako środek wzmacniający układ odpornościowy. Przyjmowanie preparatów z echinaceą, skutecznie zmniejsza ryzyko rozwoju przeziębienia, skraca czas jego trwania i łagodzi objawy, takie jak kaszel czy katar, a także obniża częstotliwość infekcji górnych dróg oddechowych. W połączeniu z bioflawonoidami jeszcze skuteczniej ogranicza możliwość wystąpienia przeziębienia. Poza działaniem na układ odpornościowy jeżówka stosowana jest w problemach z układem pokarmowym i stanach lękowych.
Echinacea purpurea ma pozytywny wpływ na problemy związane z układem pokarmowym. Pobudza wydzielanie soków żołądkowych, trzustkowych i jelitowych, dzięki czemu zmniejsza uczucie ciężkości. Wspomaga wydzielanie żółci, działa rozkurczowo na mięśnie gładkie, może być pomocna w leczeniu schorzeń wątroby, w tym również kamicy pęcherzyka żółciowego. Skutecznie łagodzi objawy grypy żołądkowej.
Echinacea purpurea pomaga również łagodzić niepokój, rozdrażnienie i stany lękowe, wspomaga leczenie schorzeń układu moczowego. Wewnętrznie i zewnętrznie polecana jest w leczeniu dolegliwości skórnych, takich jak opryszczka, oparzenia, egzema, atopowe zapalnie skóry, odmrożenia, owrzodzenia i trądzik.
Echinacea purpurea bogata jest w przeciwutleniacze, dzięki czemu chroni przed wpływem wolnych rodników, a tym samym przed stresem oksydacyjnym, który może być przyczyną wielu poważnych chorób, takich jak choroby serca czy cukrzyca. Ponadto wspomaga procesy regeneracyjne organizmu, może być także pomocniczo stosowana w leczeniu dny moczanowej. W niektórych badaniach stwierdzono, że jeżówka (echinacea purpurea) może być pomocna w leczeniu nowotworów, jednak istnieje potrzeba dalszych badań potwierdzających jej korzystne działanie.
Stosowanie jeżówki w kosmetykach
Aktywne związki, obecne w jeżówce mogą działać korzystnie na skórę. Składniki jeżówki, takie jak np. flawonoidy mogą poprawiać wygląd skóry poprzez dziesięć mechanizmów:
- skutecznie zapobiegając wpływowi wolnych rodników,
- zapobiegając niszczeniu kolagenu,
- poprawiając nawilżenie w głębokich warstwach skóry,
- wspierając produkcję kwasu hialuronowego,
- chroniąc przed działaniem promieniowania ultrafioletowego,
- zapobiegając powstawaniu zmarszczek oraz wygładzając już istniejące,
- niwelując przebarwienia,
- skutecznie regenerując naskórek,
- przywracając równowagę hydrolipidową,
- zapobiegając wypryskom.
Jeżówka jest ceniona przez osoby borykające się z trądzikiem, ponieważ przyspiesza gojenie się ran, działa przeciwbakteryjnie, neutralizuje zmiany zapalne, a także przeciwdziała powstawaniu blizn potrądzikowych.
Kosmetyki, w skład których wchodzi jeżówka, polecane są również do pielęgnacji skóry skłonnej do alergii i podrażnień oraz przemywania cery tłustej i łojotokowej. Ze względu na korzystne działanie jest obecna w kremach do wszystkich rodzajów cery, tonikach, żelach, preparatach do pielęgnacji ust.
Echinacea jest także skutecznym środkiem w walce z wypadaniem włosów, gdyż wzmacnia mieszki włosowe, pobudza wzrost i poprawia krążenie skóry głowy. Oprócz tego, dzięki działaniu przeciwbakteryjnymu, łagodzi swędzenie, pomaga pozbyć się łupieżu, niweluje stany zapalne i podrażnienia. Redukuje ryzyko występowania stanów zapalnych.
Produkty zawierające jeżówkę
Jeżówka wchodzi w skład różnych preparatów, szczególnie suplementów diety i kosmetyków, np. kremów.
Echinacea powinna być suplementowana z przerwami. Profilaktycznie preparaty z jeżówki purpurowej należy podawać krócej niż 4 tygodnie, po których wskazana jest dwutygodniowa przerwa. Warto przyjmować ją profilaktycznie, jako środek skutecznie chroniący przed przeziębieniem i schorzeniami górnych dróg oddechowych. Niemniej warto skorzystać z porady lekarza przed rozpoczęciem suplementacji.
Przeciwwskazania i skutki uboczne w stosowaniu jeżówki
Pomimo wszystkich zalet, które ma echinacea, nie zawsze może być ona stosowana. W szczególności przez swoje właściwości immunostymulujące jeżówka echinacea nie jest wskazana dla osób cierpiących na choroby autoimmunologiczne. Preparatów z jeżówki nie należy też łączyć z lekami immunosupresyjnymi. Dziewięcioma wybranymi przeciwwskazaniami do jej przyjmowania są:
- choroby układowe, takie jak gruźlica czy sarkoidoza,
- schorzenia autoimmunologiczne,
- choroby szpiku kostnego jak białaczka lub leukocytoza,
- uszkodzenia wątroby,
- stwardnienie rozsiane,
- trwająca chemioterapia,
- ciąża i laktacja,
- alergia na rośliny z rodziny Asteraceae,
- niektóre leki, np. metotreksat.
Nie należy przyjmować preparatów zawierających echinacea jeżówka w przebiegu nabytego upośledzenia odporności, jakim jest AIDS lub HIV, przy przewlekłej postaci infekcji wirusowych. Preparatu ponadto nie powinno podawać się dzieciom poniżej 12 roku życia. W razie wątpliwości należy skorzystać z konsultacji z lekarzem.
<h2id="Podsumowanie">Podsumowanie
Jeżówka znana jest od setek lat jako lek na różne dolegliwości. Obecnie wykorzystuje się ją głównie dzięki działaniu antyoksydacyjnemu oraz proodpornościowemu. Wysoka zawartość substancji aktywnych może wspierać organizm w walce z wolnymi rodnikami wpływając na wygląd skóry oraz ogólne zdrowie. Stosowanie jeżówki warto omówić z lekarzem lub farmaceutą, ponieważ istnieje długa lista przeciwwskazań do jej stosowania.
Bibliografia:
- Justyna Baraniak, Małgorzata Kania, Surowce roślinne i inne wybrane składniki preparatów prozdrowotnych przeznaczone do stosowania u dzieci, Borgis - Postępy Fitoterapii 1/2014,
- Ewa Skopińska-Różewska, i in.,Działanie biologiczne wodnego ekstraktu ziela jeżówki purpurowej (preparat Echinerba), Panacea, 2004
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16678640/
- https://panacea.pl/jezowka-purpurowa/
- https://gdziepolek.blob.core.windows.net/product-documents/doc4505/echinacea-ratiopharm-max-ulotka.pdf
