Kortyzol to hormon stresu uwalniany przez nadnercza. Pomaga organizmowi radzić sobie ze stresującymi sytuacjami, ponieważ mózg wyzwala jego uwalnianie poprzez współczulny układ nerwowy – system „walcz lub uciekaj” – w odpowiedzi na wiele różnych rodzajów stresu. Podczas gdy krótkotrwałe uwalnianie kortyzolu jest korzystne, jego stale utrzymujący się wysoki poziom może korelować z rozwojem wielu poważnych dolegliwości. Czy warto zatem przeprowadzić badanie poziomu kortyzolu? Czytaj pomocny tekst.
Kortyzol – badanie
Badanie na kortyzol oferowane jest przez niemalże każde laboratorium diagnostyczne. Kortyzol jest związkiem steroidowym. Ma istotny wpływ na zdrowie i kondycję organizmu. W sposób fizjologiczny uwalniany jest przez nadnercza, w odpowiedzi na produkowany przez przysadkę mózgową hormon adrenokortykotropowy (ACTH). Kortyzol bierze udział w metabolizmie glukozy, tłuszczów oraz białek, regulacji ciśnienia krwi, produkcji kwasu żołądkowego. Ma ponadto wpływ na hamowanie odpowiedzi immunologicznej, przez co działa przeciwzapalnie.
Badanie na poziom kortyzolu wykonywane jest najczęściej z zalecenia lekarza. Podstawą do jego przeprowadzenia są niepokojące objawy, które mogą sugerować niedoczynność lub nadczynność kory nadnerczy. Badanie kortyzolu na czczo wykonywane jest z surowicy krwi żylnej. Jeśli wskazane jest oznaczenie zmian poziomu hormonu w ciągu doby, pomiaru należy dokonać kilka raz (m.in. rano i wieczorem). Na wynik należy zwykle poczekać kilka dni roboczych. Cena badania waha się w granicach 50-80 zł.
Badanie kortyzolu - jak się przygotować?
Tak jak przed każdym badaniem laboratoryjnym, również w przypadku badania krwi na kortyzol, warto poznać szczegóły związane z jego przebiegiem. Pobrania materiału do badań (krew żylna) dokonuje się w godzinach porannych. Za optymalny czas uznaje się porę ok. godziny 8:00, ponieważ wówczas stężenie tego hormonu w ustroju jest najwyższe. Nie bez znaczenia jest także przygotowanie do badania na kortyzol.
Z racji, że zarówno stres jak i intensywny wysiłek w dużym stopniu warunkuje uwalnianie tego hormonu, warto zadbać o to, aby przed badaniem odpowiednio wypocząć i zaserwować sobie wymaganą dawkę snu. Najlepiej też aby dzień przed badaniem poziomu kortyzolu nie uprawiać sportu oraz w miarę możliwości nie ulegać napięciom.
Jeśli zastanawiasz się czy można zbadać kortyzol od razu po przyjściu do laboratorium diagnostycznego, prawidłowa odpowiedź brzmi: nie. W punkcie pobrań najlepiej zjawić się nieco wcześniej, aby mieć dłuższą chwilę na ustabilizowanie tętna i oddechu. Na kilka dni przed badaniem konieczne jest także odstawienie niektórych leków, w szczególności kortykosteroidów. Jeśli przyjmujesz jakiekolwiek inne środki lecznicze lub suplementy, np. witaminy lub minerały, warto skonsultować się z lekarzem czy także ich wykluczenie jest potrzebne. Po otrzymaniu wyniku, w przypadku jakichkolwiek odchyleń od normy, należy skontaktować się ze specjalistą.
Kortyzol - kiedy badać?
Przyczyn konieczności wykonania badania na kortyzol może być wbrew pozorom całkiem sporo. Choć powszechnie zaburzenia w jego wydzielaniu, w szczególności hiperkortyzolemia wiązane są z nadmiernym, przewlekłym stresem, nie zawsze jest to jedyny powód.
Źródłem pierwotnych zaburzeń uwalniania kortyzolu mogą być dolegliwości wywołujące nadczynność nadnerczy, jak np.: przerost nadnerczy, guz przysadki lub nowotwór nadnerczy. Analogicznie, przyczyną niedoczynności nadnerczy może być np. zakażenie bakteryjne.
U osób z podwyższonym poziomem kortyzolu występują takie objawy jak: zmęczenie, a wręcz nawet przewlekłe wyczerpanie. Bardzo często pojawiają się także problemy z nadmiernym przybieraniem na wadze. Kortyzol a tycie to bardzo szeroko poruszane zagadnienie. Dlatego też, jeśli mimo modyfikacji diety oraz wdrożenia regularnej aktywności fizycznej przybieramy na wadze, poza badaniem tarczycy warto wykonać badanie na poziom kortyzolu.
W przypadku, gdy stężenie tego hormonu w ustroju osiąga znacznie podwyższony poziom, mówimy o zespole Cushinga. Charakterystyczne są wówczas zmiany w sylwetce. Tkanka tłuszczowa odkłada się w okolicach twarzy (tzw. twarz księżycowata), karku i na brzuchu, a kończyny pozostają nieproporcjonalnie smukłe. Dodatkowo na brzuchu pojawiają się silnie zaznaczone, czerwone rozstępy. Może wystąpić wzrost ciśnienia tętniczego krwi, a także spadek libido. U kobiet obserwuje się ponadto zaburzenia miesiączkowania oraz hirsutyzm (owłosienie typowe dla mężczyzn, np. na twarzy i piersi) natomiast u mężczyzn mogą pojawić się problemy w postaci zaburzeń erekcji lub ejakulacji. W przypadku występowania powyższych objawów, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza i wykonać badanie. Kortyzol i jego poziom to tylko jeden z elementów poddawanych diagnostyce w przypadku podejrzenia zespołu Cushinga.
Poza tym, badania kortyzolu na czczo bywają także zlecane w przypadku podejrzenia zaburzeń syntezy hormonów sterydowych, nadczynności lub niedoczynności tarczycy, depresji oraz bezsenności.
Bibliografia:
- https://www.researchgate.net/publication/276294078_Kortyzol_-_hormon_o_charakterze_antyanabolicznym (data wejścia: 30.09.2022).
- https://medlineplus.gov/lab-tests/cortisol-test/ (data wejścia: 30.09.2022)
