Szyszka chmielu (łac. Humulus lupulus L – chmiel zwyczajny.) jest surowcem, który wykorzystywany jest przede wszystkim jako środek o działaniu uspokajającym. Wyciągi z niej pozyskiwane są, obok ekstraktów z melisy, jednymi z częściej spotykanych składników ziołowych preparatów niwelujących napięcie nerwowe i ułatwiających zasypianie.
Chmiel na obniżenie ciśnienia - czy to możliwe?
Ponieważ wyciągi z szyszek chmielu wykazują działanie uspokajające, naturalnym następstwem takiej aktywności bywa spadek ciśnienia krwi. Dlatego też stosowanie surowca może być wskazane w szczególności osobom, u których nadciśnienie ma podłoże emocjonalne. W takich przypadkach herbata z szyszek chmielu lub nalewka z szyszek chmielu może okazać się bardzo pomocna.
Jak działa szyszka chmielu?
Przyjrzyjmy się zatem na czym polega działanie ekstraktów otrzymywanych z surowca? Lecznicze właściwości szyszki chmielu wynikają przede wszystkim z obecności lotnych związków, wchodzących w skład olejku eterycznego. To właśnie on stanowi główną substancję obecną w surowcu. Wśród najważniejszych składników olejku znajdują się: humulen, mircen oraz beta-kariofilen. Inne substancje aktywne to związki polifenolowe, w tym flawonoidy (ksantohumol, izoksantohumol, kemferol, kwercetyna i rutyna), garbniki oraz kwasy goryczowe.
Opisywane najczęściej działanie szyszek chmielu obejmuje kilka kierunków. Surowiec działa uspokajająco na ośrodkowy układ nerwowy, spazmolitycznie na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, a ze względu na gorzki smak, pobudza także jego czynności wydzielnicze. Poza tym szyszki chmielu prezentują również nieznaczną aktywność estrogenną oraz przeciwbakteryjną.
Za najbardziej prawdopodobny mechanizm uspokajającego działania szyszek chmielu naukowcy uznają ich wpływ na receptory GABA. Aktywność ta w szczególności dotyczy humulonu (kwas alfa-goryczowy)
Kiedy warto stosować szyszkę chmielu?
Tradycyjne zastosowanie szyszek chmielu obejmuje różne dolegliwości. Przede wszystkim wyciągi z H. lupulus wykorzystywane są w:
- Nadmiernym napięciu lub pobudzeniu nerwowym;
- Zaburzeniach snu (problemy z zasypianiem lub przebudzaniem w ciągu nocy);
- Objawach towarzyszących menopauzie.
Szyszki chmielu w tabletkach na uspokojenie, a dokładniej ich wyciągi, występują najczęściej w połączeniu z innymi surowcami o działaniu wyciszającym i nasennym: melisą, lawendą oraz passiflorą. Za szczególnie skuteczną kombinację uznaje się połączenie wyciągów z szyszek chmielu z wyciągami z korzenia kozłka, czyli popularnej waleriany. W jednym z badań klinicznych wykazano, że preparat składający się z tych dwóch ekstraktów (500 mg wodno-alkoholowego wyciągu z korzenia kozłka oraz 120 mg wodno-alkoholowego wyciągu z szyszek chmielu) znacząco skracał czas zaśnięcia osób, którym go ordynowano w porównaniu z grupą placebo.
Pozytywne efekty może przynieść także jednoczesne zażywanie innych środków, takich jak minerały (w szczególności preparaty magnezu) i witaminy, zwłaszcza te z grupy B, które pełnią niezwykle istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego.
Jak stosować szyszkę chmielu, aby czerpać z niej maksymalne korzyści?
Bez względu na toczy stosujemy szyszki chmielu na sen, stres czy też jako środek wspomagający w przebiegu menopauzy, pozytywne efekty jego zażywania zwykle nie pojawiają się od razu. Najczęściej potrzeba co najmniej kilku tygodni, aby zaobserwować pełne działanie danego preparatu. Należy także pamiętać, że wiele zależy tutaj od odpowiedniego dawkowania. Warto zatem przestrzegać ilości rekomendowanych w ulotce.
Zgodnie z monografią Europejskiej Agencji ds. Leków (EMA) preparaty złożone zawierające:
- Suche wyciągi z korzenia kozłka (DER 4-8:1. Metanol 45-51%) i szyszek chmielu (DER 3-10:1, metanol 40-51%);
- Suche wyciągi z korzenia kozłka (DER 4-7:1, etanol 70%) i szyszek chmielu (DER 4-8:1, metanol 40%)
posiadają status leków o dobrze udokumentowanym działaniu (well-established use) w łagodzeniu objawów zaburzeń snu. Pozostałe preparaty złożone, zawierające inne wyciągi suche lub płynne mają status leku tradycyjnego (traditional use) w następujących wskazaniach:
- łagodzenie objawów średnio nasilonego napięcia nerwowego;
- jako środek ułatwiający zasypianie.
Jeśli chodzi o suszone szyszki chmielu można sporządzać z nich napar. W tym celu 0,5 g surowca należy zalać szklanką wrzątku i zaparzać pod przykryciem przez ok. 15 min. Tak przygotowany napar zaleca się pić w ilości od 2 do 4 razy dziennie.
Gdzie kupić szyszki chmielu? Oczywiście bez trudu zdobyć je można w każdym sklepie zielarskim. Koszt jest niewielki, bo za 50g surowca zapłacimy zaledwie kilka złotych. Innym sposobem pozyskania H. lupulus jest samodzielny zbiór. Roślina ta bowiem rośnie dziko, m.in. w wilgotnych lasach liściastych.
Kiedy więc zbierać szyszki chmielu na domowe przetwory lecznicze? Najlepiej w początkowym okresie ich dojrzewania, który przypada zwykle na przełom sierpnia i września. Poza nalewkami czy naparami z ususzonych szyszek chmielu wykonać można także tzw. poduszeczki chmielowe, które zgodnie z zaleceniami tradycyjnej medycyny ludowej, ułatwiają zasypianie i działają uspokajająco, co też pozytywnie wpływa na odporność.
Jakie są przeciwwskazania do stosowania szyszki chmielu?
Przeciwwskazaniem do stosowania szyszek chmielu jest uczulenie lub nadwrażliwość na chmiel. Nie zaleca się także ich stosowania w okresie ciąży oraz w czasie karmienia piersią, a także u dzieci poniżej 12. (wg niektórych źródeł nawet poniżej 18. roku życia). Brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania i ich wpływu na zdrowie w wymienionych grupach. Innym przeciwwskazaniem do stosowania surowca są nowotwory estrogenozależne.
Jakie mogą być skutki uboczne stosowania szyszki chmielu?
Skutki uboczne stosowania szyszek chmielu są rzadko obserwowane. W zalecanych dawkach uznaje się je za bezpieczne. Niekiedy w początkowym okresie stosowania preparatów zawierających wyciągi z chmielu może występować nadmierna senność.
Innym możliwym działaniem niepożądanym są zmiany alergiczne w obrębie skóry, zarówno po spożyciu preparatów chmielowych lub w wyniku kontaktu z surowcem poprzez dotyk. Wielokrotnie opisywano przypadki kontaktowego zapalenia skóry u zbieraczy szyszek chmielu, a działanie takie przypisywano głównie jednemu ze składników olejku eterycznego – mircenowi.
Jeśli zaś chodzi o potencjalne interakcje z innymi lekami lub suplementami diety, najczęściej opisywane dotyczą syntetycznych leków nasennych, środków o działaniu estrogennym lub antyestrogennym, a także leków o działaniu hipoglikemicznym (wyciągi z chmielu mogą wpływać na stężenie cukru we krwi).
Bibliografia:
- https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-monograph/final-community-herbal-monograph-humulus-lupulus-l-flos-revision-1_en.pdf (data wejścia: 26.11.2022).
- https://opieka.farm/chmiel-zwyczajny-humulus-lupulus-l/(data wejścia: 26.11.2022).
- Krauze-Baranowska M. Fitofarmaceutyki. PZWL Warszawa, 2022.
- Kiss A. Lek pochodzenia naturalnego. PZWL Warszawa, 2022.
