Potas jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania wszystkich komórek. Reguluje pracę serca, zapewnia prawidłową pracę mięśni i nerwów, jest potrzebny do syntezy białek i metabolizowania węglowodanów. Z poniższego artykułu dowiesz się jakie są normy dla tego pierwiastka oraz czym objawia się jego niedobór lub nadmiar.
Potas w organizmie
Potas w organizmie, podobnie jak inne minerały, pełni wiele istotnych funkcji. Bez niego człowiek nie byłby w stanie przeżyć, ponieważ pierwiastek ten jest potrzebny w zasadzie wszystkim tkankom ludzkiego ustroju. Należy do elektrolitów, czyli jonów niosących ładunek elektryczny, odpowiadający za aktywacje różnych funkcji komórek (m.in. przekazywanie sygnałów nerwowych, skurcz mięśni). Warto podkreślić, że spośród wszystkich kationów obecnych w organizmie człowieka, potas występuje w największej ilości.
Jednym z głównych zadań potasu jest utrzymywanie prawidłowego pH oraz poziomu płynów w komórkach ciała. Jego antagonistą jest sód, który z kolei odpowiada przede wszystkim za utrzymywanie właściwego stężenia płynów poza komórkami. Sód i potas stoją zatem w „opozycji” do siebie, jeśli chodzi o działanie w ustroju.
Niestety zaburzenia gospodarki potasowej obserwowane są obecnie w przypadku dużej liczby osób. Bardzo często zjawisko to jest wynikiem zażywania określonych leków czy niewłaściwej diety. Wahania w stężeniu tego pierwiastka w ustroju stwarzają szczególne zagrożenie dla zdrowia pacjentów obarczonych dolegliwościami układu sercowo-naczyniowego.
Normy potasu
Pierwiastek potas jest substancją, dla której występują określone normy co do jego zawartości w ustroju. Dla kobiet, mężczyzn oraz dzieci właściwe stężenie jonów potasu mieści się w przedziale od 3,5 do 5,0 mmol/l (wg innych norm: 3,7-5,3 mmol/l). Wyższy poziom określa się mianem hiperkaliemii, a niższy hipokaliemii. W obu przypadkach mogą być obserwowane charakterystyczne symptomy świadczące o nieprawidłowościach. W celu potwierdzenia odchyleń od normy, należy wykonać badanie potasu, oznaczające jego stężenie we krwi.
Jeśli zaś chodzi o dzienne zapotrzebowanie na potas, to wynosi ono 4700 mg na dzień w przypadku wszystkich dorosłych powyżej 19. roku życia, w tym także kobiet w ciąży. W okresie laktacji wzrasta ono do 5100 mg/dzień.
Niedobór potasu - objawy
Niedobór potasu (hipokaliemia) może wystąpić, jeśli dana osoba nie otrzymuje jego wystarczającej ilości z dietą lub traci go zbyt dużo w wyniku przedłużającej się biegunki, wymiotów bądź przyjmowanych leków (m.in. środków o działaniu moczopędnym).
Najczęstsze objawy niedoboru potasu obejmują:
- zaburzenia pracy serca, m.in. częstoskurcz;
- osłabioną pracę mięśni;
- ogólna apatia i zmęczenie;
- dolegliwości neurologiczne, jak np. drętwienie, mrowienie);
- zaparcia;
- zatrzymywanie moczu.
Obraz kliniczny w przypadku zbyt niskiego potasu we krwi może być zróżnicowany. W dużej mierze jest on także zależny od nasilenia problemu. Niestety w poważniejszych przypadkach zagrożone jest nie tylko zdrowie, ale i życie chorego. Dlatego też niezbędna jest jak najszybsza interwencja lekarska.
Jak uzupełniać potas? Produkty bogate w potas
Uzupełnić potas w ustroju można na różne sposoby. Przede wszystkim, w przypadku stwierdzonego problemu, lekarz może zalecić wydawane na receptę leki lub zmodyfikować dotychczasowe leczenie, np. w przebiegu nadciśnienia. Często dzieje się tak w przypadku pacjentów leczonych środkami o działaniu moczopędnym, które sprzyjają utracie tego pierwiastka.
Poza tym, dostępne są także suplementy, np. potas w tabletkach, które można nabyć bez recepty w każdej aptece. Warto ponadto zwrócić uwagę na dietę. Produkty bogate w potas to m.in. pomidory, sok pomidorowy, ziemniaki, zielone warzywa, suche nasiona strączkowe, banany, brzoskwinie, orzechy czy kakao.
Nadmiar potasu (hiperkaliemia) – objawy
Podwyższony potas, czyli inaczej hiperkaliemia jest zjawiskiem równie niebezpiecznym co niedobór tego pierwiastka, w szczególności, gdy ma charakter ciężki. Poza ciężką hiperkaliemią (stężenie potasu powyżej 7,5 mmol/l) wyróżnia się także hiperkaliemię umiarkowaną (stężenie potasu 6,6-7,5 mmol/l) oraz łagodną (stężenie potasu 5,6–6,5 mmol/l).
Przyczynami nadmiaru potasu mogą być zaburzenia związane z wydalaniem tego pierwiastka wraz z moczem, np. na skutek uszkodzenia nerek lub zażywania określonych grup leków (m.in. diuretyki oszczędzające potas lub inhibitory konwertazy angiotensyny) oraz nasilone uwalnianie go przez komórki (np. w wyniku hemolizy lub kwasicy metabolicznej).
Do innych powodów hiperkaliemii zalicza się nadmierną potaż potasu w suplementach diety (np. popularny magnez z potasem). W obecnych czasach wiele osób na własną rękę przyjmuje witaminy, minerały oraz inne, rozmaite preparaty mające pozytywnie wpływać na funkcje organizmu, w szczególności odporność. Potas jest jednak takim pierwiastkiem, którego zażywanie i zakup w postaci suplementu diety warto skonsultować z lekarzem. W żadnym wypadku nie należy go także przyjmować samodzielnie, jeśli na stałe wdrożone są leki kardiologiczne.
Objawy wysokiego potasu to:
- osłabienie organizmu, w szczególności mięśni (niekiedy nawet porażenie);
- duszności;
- nasilona męczliwość;
- spadek tętna
Jak obniżyć poziom potasu?
Jeśli badania krwi jasno wskazują na za wysoki potas w surowicy, należy skonsultować się z lekarzem. W zależności od stopnia nasilenia problemu, specjalista zaleci właściwe leczenie (np. stosowanie leków diuretycznych) oraz okresową kontrolę stężenia elektrolitów w ustroju. Jeśli hiperkaliemia jest bezpośrednio związana ze stosowaniem konkretnych środków farmakologicznych, zwykle należy dokonać ich zmiany.
Pomocne mogą okazać się także zioła obniżające potas. Będą to przede wszystkim surowce o działaniu moczopędnym: skrzyp, pokrzywa, brzoza, nawłoć (o ile nie stwarzają ryzyka interakcji z ewentualnie przyjmowanymi lekami). Wskazane jest także zmodyfikowanie diety. A zatem, co jeść żeby obniżyć potas? Przede wszystkim należy unikać produktów bogatych w ten składnik: bananów, brzoskwiń, soków owocowych, dużych ilości ziemniaków czy pomidorów).
Pełne wyleczenie hiperkaliemii jest możliwe, gdy usunięta zostanie przyczyna tej dolegliwości. Niekiedy jej zidentyfikowanie wymaga nieco czasu. Podstawę stanowi odpowiednia diagnostyka oraz wywiad lekarski.
Bibliografia:
- Chamienia A. Gospodarka potasowa — podstawy teoretyczne i codzienna praktyka lekarska. Choroby Serca i Naczyń. 2004;1(2):97–107.
- Uruski P, Tykarski A. Znaczenie i zasady kontroli gospodarki potasowej w chorobach sercowo- -naczyniowych. Forum Medycyny Rodzinnej 2009;3(1):49–60.
- https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/the-importance-of-potassium (data wejścia:23.11.2022).
