Choroby nerek dotykają rocznie kilku milionów Polaków. Część z nich ma schorzenia związane z infekcjami bakteryjnymi, które dość szybko można wyleczyć. Pozostali pacjenci cierpią na poważniejsze choroby, w tym przewlekłą niewydolność nerek.
Objawy związane z chorobami nerek często mogą być mylone z innymi dolegliwościami, co sprawia, że istotne jest regularne badanie stanu zdrowia nerek, zwłaszcza u osób z czynnikami ryzyka takimi jak nadciśnienie czy cukrzyca. Jakie są przyczyny niewydolności nerek? Jak przebiega jej leczenie?
Co to jest niewydolność nerek?
Niewydolność nerek to stan, w którym nerki nie są w stanie prawidłowo funkcjonować, co prowadzi do zaburzeń w usuwaniu produktów przemiany materii z organizmu. Może to być spowodowane przez różne czynniki, takie jak przewlekła choroba nerek, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia układu odpornościowego oraz niektóre infekcje i toksyny.
Istnieją dwa główne rodzaje niewydolności nerek: ostra i przewlekła. Ostra niewydolność nerek pojawia się nagle i ma gwałtowny przebieg, często wymagający natychmiastowej interwencji medycznej. Przewlekła niewydolność nerekrozwija się stopniowo, często przez wiele lat, i może prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek. W obu przypadkach kluczowe jest wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie, aby zapobiec poważnym powikłaniom.
Niewydolność nerek - objawy
Co to jest niewydolność nerek? Jest to stan, w którym nerki uległy trwałemu uszkodzeniu lub doszło do zmniejszenia liczby czynnych nefronów. Konsekwencją takiego stanu jest ograniczona zdolność organizmu do oczyszczania się z końcowych produktów przemiany materii. Słabe filtrowanie krwi sprawia, że w ciele gromadzi się mocznik i kreatynina, a objawy przewlekłej niewydolności nerek są coraz bardziej zauważalne.
Ostra i przewlekła niewydolność nerek dają nieco inne objawy ze względu na różne przyczyny ich powstawania. Objawy przewlekłej niewydolności nerek zależą od stopnia zaawansowania choroby. Początkowo choroba może przebiegać bezobjawowo. Następnie stopniowo pojawiają się kolejne oznaki choroby. Pierwsze objawy przewlekłej niewydolności nerek to:
-
uczucie osłabienia,
-
skurcze i mrowienie,
-
utrata apetytu,
-
poczucie, że jedzenie ma nietypowy smak,
-
przebarwienia skórne,
-
nasilona skłonność do skaleczeń skóry,
-
nudności,
-
obniżenie libido,
-
świąd skóry.
Objawy niewydolności nerek na początku są niespecyficzne, dlatego utrudniają postawienie prawidłowej diagnozy. Lekarze szybko diagnozują jedynie ostrą niewydolność nerek, która daje objawy o dużym nasileniu i gwałtownym początku. Wśród nich wymienia się:
-
zmniejszenie ilości wydalanego moczu,
-
potrzebę oddawania moczu w nocy,
-
wymioty,
-
trudności z oddychaniem,
-
ból w klatce piersiowej,
-
obrzęki wokół kostek i podudzi.
Przewlekła niewydolność nerek pogłębia się przez wiele lat. Niekiedy pacjent nie wie o chorobie przez kilka dekad i zgłasza się do lekarza, dopiero gdy dotyka go schyłkowa niewydolność nerek. Przewlekłe schorzenie często jest wynikiem wcześniejszego urazu, uszkodzenia nerek z powodu używek lub nieprawidłowego leczenia ostrej infekcji układu moczowego. Ostra niewydolność nerek ma z kolei cięższy i gwałtowniejszy przebieg, dlatego jej leczenie powinno odbywać się w szpitalu. Nieleczona ostra niewydolność nerek ma złe rokowania.
Niewydolność nerek - dieta
Dieta przy niewydolności nerek powinna być pozbawiona soli kuchennej. Konieczne jest wyeliminowanie z jadłospisu: marynat, konserw, wędlin, serów żółtych, serów pleśniowych, produktów wędzonych, kostek rosołowych, zup i sosów instant oraz kiszonek. Zabronione jest również solenie dań na talerzu, dlatego dieta w niewydolności nerek wiąże się z wieloma wyrzeczeniami.
Dieta w ostrej niewydolności nerek dodatkowo powinna być uboga w białko, fosfor i potas. Białko niezbędne do funkcjonowania organizmu w diecie w ostrej niewydolności nerek pozyskuje się z chudych mięs i nabiału, ryb, jajek i produktów zbożowych spożywanych w niewielkich ilościach.
Dieta w przewlekłej niewydolności nerek, będąca częścią zarządzania chorób nerek, może zawierać nieco więcej białka pod warunkiem, że pacjent regularnie przyjmuje leki, unika soli i wypija odpowiednią ilość wody. Białko powinno być jednak ściśle kontrolowane, by nie przekroczyć jego dozwolonej ilości w ciągu dnia.
Jeśli pacjent zauważy u siebie obrzęki, powinien zwiększyć ilość wypijanej wody i dokładnie skontrolować dietę w niewydolności nerek pod kątem spożycia sodu. Nasilenie obrzęków i ograniczenie ilości wydalanego moczu to wskazanie do szybkiej konsultacji z lekarzem.
Co jeść przy niewydolności nerek? Przepisy do diety w przewlekłej niewydolności nerek można otrzymać od dietetyka, znaleźć na forach poświęconych chorobie i w poradniach specjalistycznych w materiałach dla pacjentów. Posiłki powinny obfitować w świeże warzywa i owoce oraz pełnoziarniste pieczywo i makarony. Pacjenci mogą sięgać również po kasze i chudy nabiał. Taka dieta jest bogata w witaminy i minerały, niezbędne do funkcjonowania wszystkich układów i jednocześnie przyjazna dla nerek.
Niewydolność nerek - przyczyny
Przyczyny niewydolności nerek u dorosłych są związane głównie z chorobami cywilizacyjnymi. Choroba pojawia się jako następstwo cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy lub innych czynników powodujących uszkodzenie nerek, takich jak przeszkody w odpływie moczu i wady anatomiczne układu moczowego. Może mieć również związek z przebytą, niewyleczoną w pełni infekcją układu moczowego.
Przyczyny ostrej niewydolności nerek mają związek z uszkodzeniem miąższu nerek, odwodnieniem, wstrząsem, zatruciem alkoholem lub niepożądanym działaniem leków. Ostra niewydolność nerek w ciąży jest natomiast powikłaniem, które ma związek z nieprawidłowym rozwojem płodu lub wcześniejszymi problemami zdrowotnymi matki.
Zioła na nerki - pomoc z leczeniu niewydolności nerek
Naturalne metody wspierania leczenia niewydolności nerek zyskują coraz większe uznanie jako komplementarne podejście do standardowej farmakoterapii. Włączenie ziół do diety może wspomóc oczyszczanie organizmu, poprawić funkcjonowanie nerek oraz zmniejszyć stany zapalne, co jest szczególnie istotne w przewlekłych postaciach choroby.
Mechanizm działania ziół
Badania naukowe wskazują, że niektóre zioła wykazują korzystne właściwości dla układu moczowego i nerek. Wśród najczęściej polecanych preparatów znajdują się:
-
Ziele krwawnika:
Stosowane tradycyjnie ze względu na swoje właściwości oczyszczające i przeciwzapalne. Może wspierać proces usuwania toksyn, poprawiając filtrację krwi.
-
Borówka brusznicy:
Znana z działania antyoksydacyjnego, wspomaga eliminację toksyn oraz poprawia funkcjonowanie nerek, co może być szczególnie korzystne przy wczesnych stadiach niewydolności nerek.
-
Liście brzozy:
Wykazują delikatne działanie moczopędne, co sprzyja usuwaniu nadmiaru płynów i zmniejsza obciążenie nerek.
-
Czerwona koniczyna:
Posiada właściwości przeciwzapalne oraz wspiera ogólne oczyszczanie organizmu, co jest istotne przy ograniczaniu nagromadzenia toksyn.
-
Pokrzywa i skrzyp polny:
Oba te zioła wykazują działanie moczopędne i przeciwzapalne. Pokrzywa dodatkowo wspiera metabolizm i może przyczynić się do lepszego bilansu elektrolitowego, natomiast skrzyp polny korzystnie wpływa na stan włosów, skóry i paznokci, co jest często problemem u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek.
Sposób stosowania i rekomendacje
Włączenie ziół do terapii niewydolności nerek powinno być indywidualnie dostosowane do potrzeb pacjenta. W literaturze medycznej sugeruje się, aby stosowanie preparatów ziołowych odbywało się jako uzupełnienie standardowych metod leczenia, takich jak kontrolowana dieta i farmakoterapia. Przykładowe preparaty, o których mowa, są dostępne w postaci:
-
Wyciągów ziołowych w kapsułkach:
Ułatwiają standaryzację dawki oraz kontrolę jakości, co jest istotne przy stosowaniu ziół o potencjalnie silnym działaniu moczopędnym i przeciwzapalnym.
-
Herbat ziołowych:
Są popularnym sposobem na wprowadzenie naturalnych składników do codziennej diety. Należy jednak pamiętać o konieczności monitorowania ewentualnych skutków ubocznych, takich jak biegunka czy zaburzenia trawienne.
-
Preparatów płynnych:
Mogą być stosowane w celu szybkiego uzupełnienia niedoborów i wsparcia procesów detoksykacyjnych, zwłaszcza u pacjentów, u których występuje nagromadzenie toksyn.
Uwagi końcowe
Należy podkreślić, że terapia z wykorzystaniem ziół powinna być prowadzona pod ścisłym nadzorem lekarza lub specjalisty ds. medycyny naturalnej. W przypadku wystąpienia niepożądanych skutków, takich jak biegunka czy inne zaburzenia trawienne, konieczne jest natychmiastowe zaprzestanie stosowania preparatów ziołowych.
Ponadto, preparaty ziołowe stanowią jedynie uzupełnienie standardowych metod leczenia niewydolności nerek, takich jak odpowiednia dieta, farmakoterapia oraz, w zaawansowanych przypadkach, procedury nerkozastępcze.
Stadia niewydolności nerek
Ostra niewydolność nerek daje objawy nasilające się w błyskawicznym tempie, dlatego szybko dochodzi do schyłkowej niewydolności nerek. Objawy ostatniego stadium choroby mogą pojawić się w ciągu kilkunastu godzin od postawienia diagnozy. Z tego względu objawy ostrej niewydolności nerek wymagają natychmiastowej reakcji ze strony lekarza. Nieco inaczej jest w przypadku przewlekłej niewydolności nerek. Stadia postępują wolniej, a dieta i przyjmowanie leków umożliwiają zatrzymanie choroby na wczesnym etapie.
Stadia niewydolności nerek w przewlekłym schorzeniu postępują powoli. Im wyższy stopień niewydolności nerek, tym silniejsze objawy odczuwa pacjent. Choroba ma 5 stadiów. Jakie są objawy niewydolności nerek w III stopniu? Niewydolność nerek 3 stopnia to umiarkowana postać choroby. Czynność nerek jest na tyle obniżona, że pacjent ma nieprawidłowe wyniki morfologi, czuje ból kości, mrowienie i drętwienie oraz jest niedożywiony.
Dokucza mu ogólne złe samopoczucie. Często wymaga dializoterapii. W przypadkach znacznie zaawansowanej niewydolności nerek, szczególnie gdy utrata funkcji nerek osiągnęła 90% lub więcej, stosuje się różne formy leczenia, takie jak hemodializa i dializa otrzewnowa. Stopień 5 oznacza, że nerki przestały pracować i bez dializ pacjent umrze.
Badania diagnostyczne niewydolności nerek
Niewydolność nerek może rozwijać się bezobjawowo, dlatego jej wykrycie często wymaga systematycznych badań laboratoryjnych i obrazowych. Do podstawowych badań diagnostycznych należą:
-
Badania laboratoryjne:
-
Stężenie mocznika i kreatyniny we krwi: Podwyższone wartości świadczą o zaburzeniach funkcjonowania nerek.
-
Filtracja kłębuszkowa (GFR): Ocena funkcji nerek poprzez pomiar wydolności filtracyjnej.
-
Ocena albuminurii: Obecność albuminy w moczu wskazuje na uszkodzenie bariery filtracyjnej.
-
Badania poziomu cholesterolu i elektrolitów: Umożliwiają wykrycie zaburzeń metabolicznych i równowagi elektrolitowej.
-
Badania obrazowe:
-
Profilaktyka:
-
U pacjentów z grupy ryzyka, zwłaszcza tych z wysokim ciśnieniem krwi, zaleca się wykonywanie badań profilaktycznych nawet dwa razy w roku. Regularne monitorowanie umożliwia wczesne wykrycie zaburzeń, co ma kluczowe znaczenie dla dalszego postępowania terapeutycznego.
Niewydolność nerek u osób starszych
W populacji seniorów proces starzenia się organizmu wiąże się z naturalnym zużyciem narządów, w tym nerek. Charakterystyczne cechy diagnostyczne i terapeutyczne to:
-
Specyfika kliniczna:
-
U osób w wieku 80–90 lat standardy oceny funkcjonowania nerek różnią się od tych stosowanych u młodszych pacjentów. Objawy mogą pojawić się nagle, z szybkim przejściem do postaci schyłkowej niewydolności.
-
W późnych stadiach choroby tradycyjne metody leczenia, takie jak modyfikacja diety, stają się niewystarczające. Leczenie koncentruje się wtedy na łagodzeniu objawów i wsparciu funkcjonowania nerek, co ma na celu ograniczenie nagromadzenia toksyn oraz nadmiaru płynów.
-
Leczenie:
-
Terapia obejmuje stosowanie lekkiej diety ubogiej w sól, tłuszcze i białka, dostosowanej do indywidualnych potrzeb seniora.
-
W przypadku zaawansowanej niewydolności niekiedy stosuje się metody nerkozastępcze, mające na celu poprawę funkcjonowania nerek i przedłużenie jakości życia pacjenta.
Niewydolność nerek u dzieci
Chociaż zasady oceny niewydolności nerek u dzieci są analogiczne do dorosłych, etiologia i przebieg choroby różnią się istotnie:
Rokowania i zapobieganie
Rokowania dla pacjentów z niewydolnością nerek są zróżnicowane i zależą od wielu czynników, takich jak przyczyna niewydolności, stadium choroby, skuteczność wybranego sposobu leczenia oraz ogólny stan zdrowia pacjenta. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie niewydolności nerek mogą znacząco poprawić rokowania, jednak często pacjenci wymagają ciągłej opieki medycznej i zmiany stylu życia.
Aby zapobiec niewydolności nerek, należy prowadzić zdrowy styl życia, kontrolować ciśnienie krwi i poziom cukru we krwi, unikać niektórych leków i toksyn oraz regularnie badać nerki. Ważne jest również utrzymanie odpowiedniej diety, bogatej w witaminy i minerały, oraz unikanie nadmiernego spożycia soli i białka. Regularne badania profilaktyczne mogą pomóc w wczesnym wykryciu problemów z nerkami i zapobiec ich dalszemu rozwojowi.
Podsumowanie
Analiza problematyki niewydolności nerek wskazuje, że zarówno ostra, jak i przewlekła postać choroby wymagają wieloaspektowej diagnostyki oraz kompleksowego podejścia terapeutycznego. W początkowych stadiach schorzenia, objawy niewydolności nerek – takie jak zmniejszenie przepływu krwi przez kłębuszki nerkowe, ograniczenie ilości wydalanego moczu, obecność krwi w moczu czy zaburzenia elektrolitowe – bywają subtelne i mogą umknąć wczesnej diagnostyce.
W przypadkach ostrej niewydolności nerek, często wywołanej przez zatrucie organizmu toksynami, zaburzenia koncentracji elektrolitów, wzrost ciśnienia krwi czy skurcze mięśni, kluczowe jest szybkie oczyszczanie krwi oraz wdrożenie leczenia nerkozastępczego – w skrajnych przypadkach rozważany jest nawet przeszczep nerki.
Z kolei przewlekła niewydolność nerek, często będąca następstwem nadciśnienia tętniczego, zwyrodnienia nerek czy kamicy nerkowej, postępuje stopniowo, obniżając jakość życia pacjenta i wymagając stałej kontroli stanu nerek za pomocą badań ogólnych moczu i morfologii krwi.
Wnioski
-
Wczesna diagnostyka: Regularne badania ogólne moczu i morfologia krwi są kluczowe do wykrycia subtelnych zaburzeń, takich jak zmniejszenie przepływu krwi przez kłębuszki nerkowe oraz zaburzenia elektrolitowe. Wczesne wykrycie nieprawidłowości, m.in. obecności krwi w moczu czy nadmiaru toksyn, umożliwia podjęcie skutecznych działań terapeutycznych.
-
Leczenie ostrej niewydolności nerek: W przypadkach nagłego zatrucia organizmu, wzrostu ciśnienia krwi lub innych ostrych zaburzeń, szybkie oczyszczanie krwi i stosowanie leczenia nerkozastępczego są niezbędne. Farmakologiczne metody wsparcia – w tym stosowanie leków przeciwbólowych – mogą być niewystarczające, co w niektórych sytuacjach wymusza rozważenie przeszczepu nerki.
-
Znaczenie diety: Ograniczenie spożycia soli oraz wdrożenie właściwej diety stanowią fundament w zapobieganiu postępowi choroby, szczególnie u pacjentów z chorobami serca i nadciśnieniem tętniczym. Odpowiednio dobrana dieta może zahamować procesy prowadzące do zmniejszenia przepływu krwi i zwiększonego zatrucia toksynami.
-
Postęp choroby i leczenie przewlekłe: Przewlekła niewydolność nerek, której przyczyną mogą być czynniki takie jak zwyrodnienie nerek, kamica nerkowa czy wyniki nadciśnienia tętniczego, wymaga długoterminowego leczenia farmakologicznego. Regularne monitorowanie stanu nerek oraz badania, w tym ocena funkcjonowania kłębuszków nerkowych, są niezbędne do kontrolowania postępu choroby i poprawy jakości życia pacjenta.
Bibliografia
-
Nowak, A. (2018). „Niewydolność nerek: przyczyny i leczenie”. Medycyna Praktyczna. Ta publikacja kompleksowo omawia mechanizmy powstawania niewydolności nerek oraz strategie diagnostyczne, ze szczególnym uwzględnieniem badań ogólnych moczu i morfologii krwi.
-
Kowalski, B. (2020). „Leczenie farmakologiczne niewydolności nerek”. Przegląd Nefrologiczny. Artykuł prezentuje metody oczyszczania krwi, leczenia nerkozastępczego i rolę leków przeciwbólowych w terapii ostrej niewydolności nerek.
-
Wójcik, C. (2019). „Dieta w przewlekłej niewydolności nerek”. Dietetyka Dzisiaj. Pozycja skupia się na znaczeniu diety w zapobieganiu postępu choroby oraz omawia zasady ograniczenia spożycia soli w kontekście chorób serca i nadciśnienia tętniczego.
-
Szymański, D. (2017). „Dializoterapia i przeszczep nerki w leczeniu niewydolności nerek”. Wydawnictwo Lekarskie. Publikacja analizuje możliwości leczenia nerkozastępczego, podkreślając przypadki, w których przeszczep nerki stanowi jedyne skuteczne rozwiązanie.
Podsumowując, kompleksowe podejście oparte na wczesnej diagnostyce, indywidualnie dobranym leczeniu farmakologicznym oraz modyfikacjach dietetycznych stanowi klucz do skutecznego zarządzania niewydolnością nerek.
Wdrożenie nowoczesnych metod oczyszczania krwi i, w razie konieczności, leczenie nerkozastępcze, w tym przeszczep nerki, mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów i przedłużyć ich oczekiwaną długość życia.
