Choroby nerek dotykają rocznie kilku milionów Polaków. Część z nich ma schorzenia związane z infekcjami bakteryjnymi, które dość szybko można wyleczyć. Pozostali pacjenci cierpią na poważniejsze choroby. Jedną z nich jest niewydolność nerek. Jakie są przyczyny niewydolności nerek? Jak przebiega jej leczenie?
Spis treści:
Niewydolność nerek — objawy
Co to jest niewydolność nerek? Jest to stan, w którym nerki uległy trwałemu uszkodzeniu lub doszło do zmniejszenia liczby czynnych nefronów. Konsekwencją takiego stanu jest ograniczona zdolność organizmu do oczyszczania się z końcowych produktów przemiany materii. Słabe filtrowanie krwi sprawia, że w ciele gromadzi się mocznik i kreatynina, a objawy przewlekłej niewydolności nerek są coraz bardziej zauważalne.
Ostra i przewlekła niewydolność nerek dają nieco inne objawy ze względu na różne przyczyny ich powstawania. Objawy przewlekłej niewydolności nerek zależą od stopnia zaawansowania choroby. Początkowo choroba może przebiegać bezobjawowo. Następnie stopniowo pojawiają się kolejne oznaki choroby. Pierwsze objawy przewlekłej niewydolności nerek to:
- uczucie osłabienia,
- skurcze i mrowienie,
- utrata apetytu,
- poczucie, że jedzenie ma nietypowy smak,
- przebarwienia skórne,
- nasilona skłonność do skaleczeń skóry,
- nudności,
- obniżenie libido,
- świąd skóry.
Objawy niewydolności nerek na początku są niespecyficzne, dlatego utrudniają postawienie prawidłowej diagnozy. Lekarze szybko diagnozują jedynie ostrą niewydolność nerek, która daje objawy o dużym nasileniu i gwałtownym początku. Wśród nich wymienia się:
- zmniejszenie ilości wydalanego moczu,
- potrzebę oddawania moczu w nocy,
- wymioty,
- trudności z oddychaniem,
- ból w klatce piersiowej,
- obrzęki wokół kostek i podudzi.
Przewlekła niewydolność nerek pogłębia się przez wiele lat. Niekiedy pacjent nie wie o chorobie przez kilka dekad i zgłasza się do lekarza, dopiero gdy dotyka go schyłkowa niewydolność nerek. Przewlekłe schorzenie często jest wynikiem wcześniejszego urazu, uszkodzenia nerek z powodu używek lub nieprawidłowego leczenia ostrej infekcji układu moczowego. Ostra niewydolność nerek ma z kolei cięższy i gwałtowniejszy przebieg, dlatego jej leczenie powinno odbywać się w szpitalu. Nieleczona ostra niewydolność nerek ma złe rokowania.
Niewydolność nerek — dieta
Dieta przy niewydolności nerek powinna być pozbawiona soli kuchennej. Konieczne jest wyeliminowanie z jadłospisu: marynat, konserw, wędlin, serów żółtych, serów pleśniowych, produktów wędzonych, kostek rosołowych, zup i sosów instant oraz kiszonek. Zabronione jest również solenie dań na talerzu, dlatego dieta w niewydolności nerek wiąże się z wieloma wyrzeczeniami. Dieta w ostrej niewydolności nerek dodatkowo powinna być uboga w białko, fosfor i potas. Białko niezbędne do funkcjonowania organizmu w diecie w ostrej niewydolności nerek pozyskuje się z chudych mięs i nabiału, ryb, jajek i produktów zbożowych spożywanych w niewielkich ilościach.
Dieta w przewlekłej niewydolności nerek może zawierać nieco więcej białka pod warunkiem, że pacjent regularnie przyjmuje leki, unika soli i wypija odpowiednią ilość wody. Białko powinno być jednak ściśle kontrolowane, by nie przekroczyć jego dozwolonej ilości w ciągu dnia. Jeśli pacjent zauważy u siebie obrzęki, powinien zwiększyć ilość wypijanej wody i dokładnie skontrolować dietę w niewydolności nerek pod kątem spożycia sodu. Nasilenie obrzęków i ograniczenie ilości wydalanego moczu to wskazanie do szybkiej konsultacji z lekarzem.
Co jeść przy niewydolności nerek? Przepisy do diety w przewlekłej niewydolności nerek można otrzymać od dietetyka, znaleźć na forach poświęconych chorobie i w poradniach specjalistycznych w materiałach dla pacjentów. Posiłki powinny obfitować w świeże warzywa i owoce oraz pełnoziarniste pieczywo i makarony. Pacjenci mogą sięgać również po kasze i chudy nabiał. Taka dieta jest bogata w witaminy i minerały, niezbędne do funkcjonowania wszystkich układów i jednocześnie przyjazna dla nerek.
Niewydolność nerek — przyczyny
Przyczyny niewydolności nerek u dorosłych są związane głównie z chorobami cywilizacyjnymi. Choroba pojawia się jako następstwo cukrzycy, nadciśnienia tętniczego lub miażdżycy. Może mieć również związek z przebytą, niewyleczoną w pełni infekcją układu moczowego. Przyczyny ostrej niewydolności nerek mają związek z uszkodzeniem miąższu nerek, odwodnieniem, wstrząsem, zatruciem alkoholem lub niepożądanym działaniem leków. Ostra niewydolność nerek w ciąży jest natomiast powikłaniem, które ma związek z nieprawidłowym rozwojem płodu lub wcześniejszymi problemami zdrowotnymi matki.
Niewydolność nerek — leczenie
Leczenie niewydolności nerek polega na wdrożeniu leków, które poprawiają samopoczucie chorego i chronią przed powikłaniami. W równie dużym stopniu chroni przed nimi dieta na przewlekłą niewydolność nerek, jednak ze względu na restrykcyjność, pacjent powinien przyjmować witaminy (np. witaminę D) oraz preparaty z wapniem, które wspierają układ kostny i nerwowy. Leczenie przewlekłej niewydolności nerek polega na wyrównaniu ciśnienia krwi i zapobieganiu obrzękom.
Leczenie ostrej niewydolności nerek często wiąże się z dializoterapią. Krew pacjenta jest oczyszczana z nadmiaru kreatyniny, mocznika i innych produktów przemiany materii przez specjalną aparaturę. Urządzenia do dializoterapii sprawiają, że rokowania w ostrej niewydolności nerek są pomyślniejsze, nawet gdy choroba ma gwałtowny przebieg.
Zioła na niewydolność nerek
Naturalne leczenie niewydolności nerek to dieta, którą warto uzupełnić o stosowanie ziół. Polecają je sami lekarze, którzy znają oczyszczające działanie ziela krwawnika, borówki brusznicy, liści brzozy i czerwonej koniczyny. Leczenie niewydolności nerek ziołami może polegać również na stosowaniu pokrzywy i skrzypu polnego, które są lekko moczopędne i mają działanie przeciwzapalne. Jeśli po zastosowaniu ziół pojawi się biegunka przy niewydolności nerek, powinno się zaprzestać ich stosowania.
Leki na niewydolność nerek
Jak leczyć niewydolność nerek? Leczenie przewlekłej niewydolności nerek trwa przez lata. Regeneracja uszkodzonych nefronów jest niemożliwa, dlatego choroba wymaga regularnego przyjmowania leków nawet przez kilka dekad. Leki na niewydolność nerek to przede wszystkich preparaty, które zwiększają wydzielanie moczu i pobudzają organizm do szybszego oczyszczania się z produktów przemiany materii. W przypadku, gdy u pacjenta z niewydolnością nerek występują objawy skórne, leczy się je objawowo za pomocą maści i innych leków od dermatologa. Ciężka niewydolność nerek wymaga regularnej kontroli stanu pacjenta przez lekarza. Leczenie ostrej niewydolności nerek może polegać na podawaniu leków dożylnie w szpitalu, podczas gdy objawy niewydolności nerek u dorosłych z przewlekłą postacią choroby niweluje się w warunkach domowych. Jeśli leki na niewydolność nerek zawiodą, lekarz zaleca dializoterapię.
Stadia niewydolności nerek
Ostra niewydolność nerek daje objawy nasilające się w błyskawicznym tempie, dlatego szybko dochodzi do schyłkowej niewydolności nerek. Objawy ostatniego stadium choroby mogą pojawić się w ciągu kilkunastu godzin od postawienia diagnozy. Z tego względu objawy ostrej niewydolności nerek wymagają natychmiastowej reakcji ze strony lekarza. Nieco inaczej jest w przypadku przewlekłej niewydolności nerek. Stadia postępują wolniej, a dieta i przyjmowanie leków umożliwiają zatrzymanie choroby na wczesnym etapie.
Stadia niewydolności nerek w przewlekłym schorzeniu postępują powoli. Im wyższy stopień niewydolności nerek, tym silniejsze objawy odczuwa pacjent. Choroba ma 5 stadiów. Jakie są objawy niewydolności nerek w III stopniu? Niewydolność nerek 3 stopnia to umiarkowana postać choroby. Czynność nerek jest na tyle obniżona, że pacjent ma nieprawidłowe wyniki morfologi, czuje ból kości, mrowienie i drętwienie oraz jest niedożywiony. Dokucza mu ogólne złe samopoczucie. Często wymaga dializoterapii. Stopień 5 oznacza, że nerki przestały pracować i bez dializ pacjent umrze.
Niewydolność nerek — badania
Jak rozpoznać niewydolność nerek? Niewydolność nerek można wykryć, nawet gdy nie daje objawów. Utajona niewydolność nerek jest widoczna w badaniach stężenia mocznika i kreatyniny we krwi. Przednerkowa niewydolność nerek może być z kolei wykryta podczas badań serca. W diagnostyce niewydolności nerek zleca się wykonanie: pomiaru ciśnienia krwi, filtracji kłębuszkowej, obecności albuminy w moczu, poziomu cholesterolu i elektrolitów oraz USG jamy brzusznej. Badania profilaktyczne powinno się wykonywać nawet 2 razy w roku w przypadku osób z grupy ryzyka, by wykryć pierwsze objawy niewydolności nerek, zanim choroba poczyni szkody w organizmie. Niewydolność nerek 4 stopnia lub schyłkowa może doprowadzić do szybkiego zgonu, zwłaszcza gdy wykryje się ją zbyt późno.
Niewydolność nerek u starszej osoby
Niewydolność nerek u starszych osób jest związana zwykle ze starzeniem się organizmu i stopniowym zużyciem różnych organów. Zdrowie w wieku 80 lub 90 lat określa się zatem w nieco innych kryteriach niż u osób młodych. Objawy niewydolności nerek u starszych ludzi mogą pojawić się niedługo przed śmiercią i od razu przyjąć formę schyłkowej niewydolności nerek. Dieta nie przyniesie wtedy rezultatów. Lekarz może jedynie złagodzić objawy choroby i wspomóc funkcjonowanie organizmu pacjenta.
Niższe stopnie niewydolności u starszych osób leczy się tak samo jak u pozostałych dorosłych. Senior powinien przede wszystkim dbać o jadłospis przy niewydolności nerek i regularnie przyjmować leki. Lekka dieta bez soli, tłuszczu i nadmiaru białek sprawia, że schorzenie wywołane niewydolnością nerek nie przeszkadza seniorom w aktywności przez długie lata.
Niewydolność nerek u dzieci
Stadia niewydolności nerek u dzieci określa się tak samo jak u dorosłych, jednak przyczyny choroby są z reguły inne. Ostra przednerkowa niewydolność nerek jest powikłaniem wad serca u dzieci, natomiast ostra i przewlekła niewydolność nerek bez współistniejących chorób to najczęściej wynik wad anatomicznych w obrębie układu moczowego. Niewydolność nerek u dzieci może pojawić się już w pierwszych miesiącach życia z powodu wad wrodzonych. W późniejszych latach wady mogą być również nabyte.
Przewlekła niewydolność nerek u dzieci wiąże się z koniecznością stosowania diety. Dieta na niewydolność nerek powinna być konsultowana ze specjalistą, gdyż ważne jest zredukowanie uszkodzeń nerek przy jednoczesnym zachowaniu odpowiedniej kaloryczności posiłków. W przeciwnym razie kilkuletni pacjent będzie niedożywiony i straci odporność. Objawy niewydolności nerek u dzieci często są mylone przez otoczenie z tyciem, gdyż ciało dziecka pokrywają obrzęki. Rodzice powinni ważyć dziecko i kontrolować ilość wydalanego moczu, by ograniczyć gromadzenie wody w organizmie.
