Pierwszy pokarm, który dziecko ssie z piersi matki (colostrum) ma ogromną moc i pobudza m.in. układ odpornościowy noworodka. Jak jednak później można wykorzystać właściwości tzw. siary? Colostrum co to jest, jakie ma właściwości i kiedy je stosować?
Colostrum - co to jest? - Wprowadzenie
Colostrum to tzw. siara, młodziwo, czyli żółta i gęsta wydzielina produkowana przez gruczoły mlekowe ssaków pod koniec ciąży i w pierwszych godzinach po porodzie. Zawiera pokaźną ilość substancji aktywnych biologicznie, np. laktoferynę, immunoglobuliny, a także witaminy i minerały. Jest to naturalny produkt, który wspomaga i reguluje odporność. Dzięki colostrum organizm ssaków (w tym ludzi) ma szansę prawidłowo się rozwijać, szczególnie dotyczy to układu odpornościowego i pokarmowego. Obecnie istnieje możliwość stosowania colostrum w postaci suplementu diety. Do ich tworzenia wykorzystywana jest siara bydlęca, owcza, kozia lub końska.
Z czego składa się colostrum - jakie ma składniki odżywcze?
Siara, czyli colostrum jest pełna substancji bioaktywnych, witamin i soli mineralnych. W pierwszych godzinach po porodzie aż w 60% składa się z białek i peptydów. Skład colostrum obejmuje ponad 250 związków w wysokim stężeniu, są to między innymi:
- Immunoglobuliny – przeciwciała chroniące przed czynnikami chorobotwórczymi;
- Laktoferyna – substancja mająca działanie przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe;
- Lizozym – substancja bakteriobójcza;
- Białka kazeinowe i serwatkowe;
- Kolostronina – zmniejsza objawy alergii;
- Laktoalbumina – działanie hipotensyjne i przeciwbakteryjne;
- Witaminy: A, B1, B2, B6, C, E;
- Minerały: magnez, wapń, fosfor, sód, potas.
Ogromne bogactwo tych składników wraz z ich dużym stężeniem jest wykorzystywane w celu tworzenia suplementów z colostrum wspierających odporność i wspomagających pracę ludzkiego organizmu na różnych płaszczyznach.
Jak powstaje siara? - proces produkcji
W czasie trwania ciąży komórki pęcherzykowe obecne w piersiach rozpoczynają wydzielanie colostrum, ale proces ten jest hamowany przez hormony do czasu przyjścia dziecka na świat. Po porodzie dochodzi do gwałtownej produkcji siary, która po ok. 3 dobach przekształca się w mleko przejściowe, a następnie właściwe.
W przypadku produkcji colostrum w formie suplementów diety Nadmiar siary pobierany jest od krów, kóz, owiec i klaczy w pierwszych godzinach po porodzie, a następnie wydzielina poddawana jest procesowi dehydratacji lub liofilizacji. Tak wyprodukowana siara wykorzystywana jest również do kosmetyków i preparatów farmaceutycznych.
Właściwości colostrum
Istnieje co najmniej 10 właściwości siary bydlęcej , które korzystnie wpływają na organizm człowieka:
- Modulujące układ odpornościowy - stymulacja limfocytów, leukocytów i komórek NK,
- Przeciwzapalne - zwiększenie produkcji cytokin przeciwzapalnych,
- Przeciwbakteryjne - zwalczanie infekcji bakteryjnych (lizozym, laktoperoksydaza, laktoferyna),
- Przeciwwirusowe - zwalczanie infekcji wirusowych (dzięki PRP, laktoalbuminie i kazeinie),
- Przeciwgrzybiczne - zwiększenie skuteczności leków przeciwbakteryjnych (dzięki laktoferynie),
- Przeciwpasożytnicze - chelatowanie jonów żelaza niezbędnych czynnikom chorobotwórczym, takim jak pasożyty, bakterie (laktoferyna),
- Przeciwalergiczne - kolostrynina obecna w colostrum zmniejsza objawy alergii obniżając przeciwciała IgE oraz zwiększając produkcję śluzu w drogach oddechowych,
- Przeciwnowotworowe - hamowanie wzrostu i proliferacji komórek nowotworowych oraz indukcja apoptozy (laktoferyna),
- Hipotensyjne - kazeina obecna w colostrum obniża ciśnienie krwi,
- Regulujące poziom glukozy i cholesterolu- poprawia tolerancję glukozy i obniża stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi.
Poza tym siara może pomóc na różne dolegliwości zdrowotne. Na co pomaga colostrum? Istnieje wiele rzeczy na które wpływa młodziwo jednak 6 z nich jest wyjątkowo istotnych. Przykładowo siara przywraca szczelność bariery jelitowej i równowagę kwasowo-zasadową. Dzięki temu wspiera gojenie ran i regenerację tkanek, pomaga zapobiegać infekcjom, a także skrócić czas ewentualnej choroby (stanu zapalnego). Jeśli suplement taki zostanie podany w ciągu 48, a najlepiej 24 godzin od rozpoczęcia infekcji, jej przebieg będzie łagodniejszy i krótszy. Ponadto siara zwierzęca wzmacnia siły witalne, poprawia funkcje poznawcze czy wygląd skóry.
Czynniki odpornościowe
Wpływ colostrum na odporność jest doskonale znany i przebadany. Obecne w młodziwie składniki, takie jak np. przeciwciała, laktoferyna, lizozym czy laktoperoksydaza stymulują układ immunologiczny, działają przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwwirusowo. Wpływ colostrum na odporność związany jest głównie z obecnością laktoferyny - białka, które stymuluje limfocyty T i B, leukocyty, komórki NK, a także zmniejsza produkcję autoprzeciwciał. Poza wspomnianymi składnikami na odporność wpływa również obecność laktoalbuminy, kazeiny oraz PRP (polipeptydu bogatego w prolinę). Substancje te mogą stymulować ogólnoustrojową odpowiedź na zakażenia, a także hamować aktywność enzymów wirusowych.
Czynniki wzrostu i hormony
Czynniki wzrostu to substancje odpowiadające za pobudzenie innych komórek do podziału lub różnicowania. Młodziwo jest źródłem owych czynników wzrostu, przede wszystkim: EGF i IGF-1. EGF, czyli naskórkowy czynnik wzrostu (epidermal growth factor) odpowiada za odżywienie i nawilżenie skóry, wygładzenie i spłycenie zmarszczek, a także przyspieszenie gojenia się ran. Z kolei IGF-1, czyli insulinopodobny czynnik wzrostu (Insulin-like growth factor) wpływa na metabolizm węglowodanów, aminokwasów oraz kwasów tłuszczowych. Poza tym spełnia funkcje transportujące glukozę z krwi do komórek, hamuje produkcję glukozy w wątrobie, wpływa na glikolizę, lipolizę oraz stymulację układu odpornościowego.
Colostrum jako suplement diety
Zastosowanie colostrum w suplementach diety. możliwe jest dzięki cennym składnikom. Dr Karolina Rak (Katedra Biologii Człowieka, Wydział Nauk Biologicznych, Uniwersytet Wrocławski) oraz prof. Monika Bronkowska (Katedra Żywienia Człowieka, Wydział Nauk o Żywności, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu) w pracy naukowej “Immunologiczne znaczenie siary” (2014) zaznaczają, że suplementacja colostrum stosowana jest z powodzeniem w zapobieganiu i leczeniu infekcji, nowotworów, alergii, chorób autoimmunologicznych oraz w niedoborach odporności. Specjalistki zaznaczają, że szczególnie cennymi składnikami obecnymi w colostrum pod względem ich wpływu na odporność jest laktoferyna, lizozym oraz laktoperoksydaza. Ze względu na cenne właściwości colostrum oraz bezpieczeństwo stosowania suplementy z siarą bydlęcą polecane są ludziom w każdym wieku. Dostępne jest colostrum w płynie, colostrum w tabletkach lub w proszku.
Kto może stosować colostrum?
Colostrum polecane jest zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Od jakiego wieku colostrum może być stosowane? Uważa się, że jest to produkt bezpieczny również dla niemowląt (dzieci do 1. roku życia), ale najlepiej zdecydować się na potencjalną suplementację w tym wieku dopiero po konsultacji lekarskiej. Większość preparatów z colostrum polecana jest przez producentów od 2. roku życia.
Colostrum przed czy po jedzeniu?
Kiedy suplementować colostrum? Najczęstszym zaleceniem jest przyjęcie preparatu z siarą na czczo, ok. 30 min przed posiłkiem. W przypadku suplementacji colostrum po posiłku zalecany minimalny odstęp między posiłkiem, a suplementem wynosi 2 godziny.
Suplementacja colostrum dla dorosłych
Pozytywny wpływ suplementacji colostrum zauważalny jest nie tylko u dzieci, ale i dorosłych. Dorośli mogą czerpać korzyści z siary w przypadku obniżonej odporności, częstszych infekcji, a także w celu regeneracji tkanki mięśniowej w okresach wzmożonej aktywności fizycznej. Obecność substancji immunomodulujących, np. laktoferyny czy immunoglobulin przydatne będzie w czasie antybiotykoterapii lub chemioterapii.
Istnieją różne rodzaje siary zwierzęcej dostępnej w postaci suplementów. Trzeba dokonać wyboru zarówno w zakresie pochodzenia tego produktu, jak i formy podania. Dla dzieci najlepiej sprawdzą się preparaty w kroplach, w płynie, zawiesinie lub proszku do sporządzenia roztworu. Dla starszych dzieci atrakcyjną formą z pewnością mogą okazać się tabletki do ssania. Z kolei dorośli mogą rozważyć colostrum w formie tabletek lub kapsułek do połknięcia. Do działania miejscowego można też wybrać colostrum w maści, kremie, pomadce, szamponie czy toniku.
Colostrum jakie wybrać dla dziecka czy też dorosłego alergika? Niezależnie od formy podania, najpopularniejsza jest siara bydlęca ze względu na największe podobieństwo do ludzkiej. Jednakże w przypadku alergii na białka mleka krowiego, po konsultacji z lekarzem warto rozważyć stosowanie colostrum od klaczy czy kozy, ponieważ są one mniej alergizujące.
Colostrum jak długo stosować?
W zależności od celu jaki przyświeca stosowaniu siary, różny jest czas jej przyjmowania. Inaczej przedstawia się to w sytuacji sezonowych infekcji, inaczej w przypadku nawracających i przewlekłych dolegliwości, a jeszcze inaczej dla profilaktyki czy przy niedoborach immunologicznych.
Colostrum jak długo stosować:
- W profilaktyce: 15 dni w podwójnej dawce i 30 dni w pojedynczej. Najlepiej 2 razy w roku np. od połowy sierpnia przed sezonem jesienno-zimowym i połowy lutego – przed przesileniem wiosennym.
- Przy infekcjach sezonowych: gdy nie było profilaktyki – 15 dni większa dawka, 30 dni mniejsza, a gdy była profilaktyka: 3-5 dni podwójna dawka.
- W nawracających infekcjach i przy przewlekłych dolegliwościach: 15 dni dawka podwójna, 3 miesiące mniejsza dawka.
- W niedoborach immunologicznych: 15 dni większa dawka, a pojedyncza nawet do 6 miesięcy.
Colostrum dla noworodków - czy ma znaczenie?
Jeśli noworodek jest karmiony piersią to naturalnie po porodzie otrzyma siarę produkowaną przez organizm matki. Spożycie colostrum w pierwszych godzinach po porodzie ma ogromne znaczenie. Substancje zawarte w siarze mają wpływ na dalszy rozwój układu odpornościowego i pokarmowego dziecka. Dlatego ten etap karmienia noworodka jest niezwykle cenny. Istnieją jednak sytuacje, w których noworodek nie otrzymuje mleka kobiecego. W takim przypadku można rozważyć suplementację siarą bydlęcą dla dzieci, ale tylko po konsultacji z lekarzem.
Colostrum w ciąży i w trakcie karmienia piersią
Kobieta w ciąży oraz karmiąca piersią może suplementować colostrum w celu poprawy własnego zdrowia. Suplementacja colostrum w tym wyjątkowym okresie jest bezpieczna i niosąca ze sobą szereg wspomnianych już korzyści.
Korzyści zdrowotne dla niemowląt
Colostrum przyczynia się do usprawnienia funkcjonowania układu trawiennego i odpornościowego dziecka. W pierwszych karmieniach po porodzie odgrywa ono istotną rolę, np. ze względu na wysoką zawartość białych krwinek i przeciwciał, które pokrywają powierzchnię układu pokarmowego działając jak tzw. “płaszcz odpornościowy”. Ta właściwość colostrum wpływa na dalszy rozwój układu odpornościowego niemowlęcia poprzez ochronę przed patogenami obecnymi w układzie pokarmowym. Poza tym pozostałe substancje, takie jak prostaglandyny działają ochronnie na inne organy, np. żołądek. Naturalnie wspomagające działanie colostrum związane jest również z obecnością w nim prebiotyków, które są pożywką dla korzystnej mikrobioty jelitowej dziecka. Suplementację colostrum dla niemowląt można rozważyć po konsultacji lekarskiej.
Colostrum kozie, krowie, klaczy - jak to wygląda w praktyce?
Colostrum obecne w suplementach diety to najczęściej colostrum krowie (bydlęce), czyli colostrum bovinum. Dostępne są również inne preparaty produkowane z colostrum koziego lub klaczy. Różnią się one między sobą, np. zawartością substancji bioaktywnych, a także możliwością wystąpienia alergii. Siara kozia pozbawiona jest kazeiny - białka, na które często występuje alergia pokarmowa dzięki czemu polecane jest alergikom. Colostrum klaczy również pojawia się w różnych suplementach diety, ale aktualnie proces pobierania tego surowca uznawany jest za nieetyczny ze względu na brak możliwości pobrania jego nadmiaru co odbywa się kosztem nowonarodzonego zwierzęcia. Alternatywą dla siary klaczy jest stosowanie colostrum bovinum w połączeniu z mlekiem klaczy.
Colostrum bez laktozy - czy to możliwe?
Colostrum w postaci suplementów diety może być zakupione w formie “bez laktozy”. W rzeczywistości świeżo pobrane colostrum, do dwóch godzin od wyprodukowania będzie miało bardzo niską zawartość laktozy.Niewielkie ilości laktozy nie powinny stwarzać problemu osobom borykającym się z jej nietolerancją.
Czy colostrum może poprawić jakość skóry i włosów?
Siara bydlęca znana jest głównie z wpływu na układ odpornościowy, ale to nie jedyny obszar w którym zauważalne są zadowalające efekty. Colostrum na włosy i skórę (szczególnie skórę głowy) również wykazuje pozytywne działanie przede wszystkim ze względu na obecność czynników wzrostu. Zgodnie z badaniem opublikowanym w 2022 roku przez Kim Hyosuk et. al (link) “Potential of Colostrum-Derived Exosomes for Promoting Hair Regeneration Through the Transition From Telogen to Anagen Phase” siara bydlęca wykazuje potencjał jako metoda terapeutyczna w walce z wypadaniem włosów.
Colostrum stosowane jest również w kosmetyce i wykazuje pozytywny wpływ w walce z niedoskonałościami skóry, np. z trądzikiem czy oznakami starzenia. Colostrum na skórę wpływa poprzez pobudzenie podziału komórkowego, gojenie podrażnień i ogólną regenerację skóry. Siarę bydlęcą można znaleźć w preparatach, takich jak serum odmładzające, kremy, toniki i pomadki do ust.
Bezpieczeństwo i potencjalne skutki uboczne
Colostrum (siara, młodziwo) niesie ze sobą szereg pozytywnych właściwości dzięki którym możliwa jest poprawa jakości zdrowia i ogólnego samopoczucia. Czy istnieją pewne przeciwwskazania lub skutki uboczne suplementacji colostrum?
Bezpieczeństwo suplementacji colostrum
Suplementacja colostrum jest bezpieczna zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Wynika to głównie z faktu iż jest to substancja naturalnie występująca w organizmie człowieka.
Możliwe skutki uboczne i przeciwwskazania do suplementacji colostrum
Stosowanie preparatów z siarą (krowią, kozią, owczą) nie wiąże się z wystąpieniem skutków ubocznych. Istnieje jedno przeciwwskazanie do suplementacji colostrum i jest nim alergia na białka mleka.
Podsumowanie
Reasumując kolostrum zarówno ludzkie, które noworodek otrzymuje od matki po porodzie, jak i zwierzęce przyjmowane w postaci suplementów ma bardzo pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. W znacznym stopniu poprawia ono pracę układu immunologicznego. Działa z jednej strony przeciwinfekcyjnie (wzrost aktywności układu odpornościowego), a z drugiej przeciwalergicznie (wyhamowanie nadmiarowych, niepożądanych reakcji ze strony tego układu). Ponadto m.in. obniża ciśnienie krwi, zmniejsza ryzyko nowotworów, poprawia wygląd skóry czy dodaje sił witalnych. A do tego jest dostępne w różnych wygodnych formach.
Bibliografia:
- K. A. Rak, M. Bronkowska, Immunologiczne znaczenie siary, „Hygeia Public Health” 2014, nr 49(2), s. 249–254.
- McGrath, B.A., Fox, P.F., McSweeney, P.L.H. et al. Composition and properties of bovine colostrum: a review. Dairy Sci. & Technol. 96, 133–158 (2016).
- Sanctuary MR, Kain JN, Chen SY, et al. Pilot study of probiotic/colostrum supplementation on gut function in children with autism and gastrointestinal symptoms. PLoS One. 2019;14(1):e0210064. Published 2019 Jan 9.
- Kim H, Jang Y, Kim EH, Jang H, Cho H, Han G, Song HK, Kim SH, Yang Y. Potential of Colostrum-Derived Exosomes for Promoting Hair Regeneration Through the Transition From Telogen to Anagen Phase. Front Cell Dev Biol. 2022 Mar 10;10:815205. doi: 10.3389/fcell.2022.815205. PMID: 35359449; PMCID: PMC8960251.
- El Mashad GM, Abd El Naby SA, Mahmoud Abd El Bary MS. Bovine colostrum versus prebiotics in children with acute gastroenteritis. Menoufia Med J 2016;29:95-9
- M. Zimecki, J. Artym, Właściwości terapeutyczne białek i peptydów z siary i mleka, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2005, t. 59, s. 309–323.
