Została wyodrębniona jako pierwsza z witamin przez polskiego badacza, Kazimierza Funka, który nazwał całą grupę jako życiodajne aminy (od łacińskiego vita - życie). Udało mu się to, bo obserwował zachorowalność na chorobę beri-beri i powiązał ją z niedoborem składnika, znajdującego się w łuskach ryżu - chorowali tylko ci, którzy jedli łuskany. Jakie ma witamina B1 właściwości? Skutki nadmiaru i niedoboru.
Spis treści:
Na co pomaga witamina B1 (tiamina)?
Witaminy z grupy B są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju. Jakie funkcje pełni witamina B1?
- Wspomaganie przemiany węglowodanów. To jest niezbędne do pozyskiwania z nich energii czy tworzenia zapasów w formie glikogenu.
- Uczestniczenie w oddychaniu komórkowym. Pozwala na efektywną gospodarkę ATP.
- Aktywacja syntezy neuroprzekaźników. To jedna z ważniejszych, jakie ma witamina B1 właściwości, bo odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, a więc stabilny nastrój, sen i przewodnictwo impulsów.
- Przyspieszenie gojenia ran. To istotna funkcja, bo przez rany mogą się dostawać do organizmu różne zanieczyszczenia i drobnoustroje, a także wiążą się one z utratą krwi.
- Budowanie mięśni. Zanikają one w chorobie beri-beri. Wszystko przez niedobór witaminy B1, która w normalnych warunkach skłania organizm do pozyskiwania energii z węglowodanów. Bez niej spala składnik budulcowy, czyli aminokwasy.
Niedobór witaminy B1
Witamina B1 pełni tyle istotnych funkcji, że trzeba zaspokajać jej dzienne zapotrzebowanie, by uniknąć poważnych konsekwencji niedoboru witaminy B1. Choć choroba beri-beri stała się rzadkością, to wciąż może wystąpić. Najpowszechniejsze objawy niedoboru witaminy B1 w organizmie to:
- Oczopląs. Występuje przez zaburzenia w układzie nerwowym.
- Rozdrażnienie. Braki neuroprzekaźników skutkują pogorszeniem nastroju.
- Chroniczne zmęczenie. Wynika z tego, że witamina B1 uczestniczy w przemianach węglowodanów. Zjadanie zbyt małych jej ilości uniemożliwia więc pozyskiwanie z nich energii.
- Choroby psychiczne. Znaczny niedobór witaminy B1 może prowadzić też do depresji.
- Dolegliwości trawienne. Czy to utrata apetytu, biegunki czy wymioty, wiążą się z zaburzeniami funkcjonowania układu nerwowego i przemiany materii.
- Przerost serca. Następuje na bardzo zaawansowanym etapie niedoboru. Serce powiększa się, by pompować więcej krwi, by odżywić tkanki, które z braku witamin nie otrzymują odpowiednich ilości niezbędnych substancji.
Niedobór tiaminy jest także odpowiedzialny za kłopoty ze zrzuceniem wagi. Witamina B1 bierze istotny udział w syntezie węglowodanów i jej brak powoduje zaburzenia w tej materii, przez co węglowodany odkładają się pod postacią tłuszczu. W jakich pokarmach znajduje się witamina B1?
- produkty zbożowe,
- suche nasiona roślin strączkowych,
- wieprzowina,
- ryby,
- podroby,
- soczewica,
- kasze (szczególnie kasza manna),
- kalafior,
- por,
- mandarynki,
- orzechy arachidowe i pistacjowe.
Aby walczyć z niedoborem witaminy B1, należy umieścić te produkty w codziennej diecie. Dalsze niedobory witaminy B1 należy uzupełnić za pomocą suplementów diety.
Zapotrzebowanie na witaminę B1
Aby stwierdzić, kiedy występuje niedobór, a kiedy nadmiar witaminy B1, trzeba znać jej ilości, zalecane do spożycia w zależności od wieku. Wynoszą one:
- Pół mg u dzieci do trzeciego roku życia,
- 0,6 mg między 4. a 6 rokiem życia,
- 0,9 mg u dzieci od 7 do 9 lat,
- 1 mg od 10. do 12. roku życia,
- 1,1 mg od 13 lat do pełnoletności, tak samo jak dla dorosłych kobiet,
- 1,3 mg u dorosłych mężczyzn,
- 1,4 do nawet 2,2 mg w czasie ciąży,
- Co najmniej 1,5 mg przy karmieniu piersią.
Maksymalna dawka nie jest do końca znana, z tego względu, że nadmiar witaminy B1 jest usuwany z organizmu naturalnymi mechanizmami. Trzeba by przyjmować 100 mg na dobę, żeby zauważyć takie skutki, jak arytmia czy drżenie mięśni. Zwykle są to tylko reakcje alergiczne i zawroty głowy.
Wyodrębniona przez polskiego badacza witamina B1 odpowiada za przebieg kluczowych funkcji, takich jak przemiany węglowodanów czy synteza hormonów, działających w układzie nerwowym. Jej niedobór prowadzi do obecnie rzadkiej choroby beri-beri. Istnieją też łagodniejsze konsekwencje, takie jak wymioty, zmęczenie, rozdrażnienie czy biegunki.
