Zapalenie opon mózgowych to bardzo poważne schorzenie, które nierozpoznane lub zbyt późno leczone może zakończyć się nawet zgonem. Bezpośrednią przyczyną rozwoju schorzenia są zwykle zakażenia wirusowe lub bakteryjne, ale także np. pasożytnicze lub grzybicze. Jak rozpoznać zapalenie opon mózgowych?
Wirusowe zapalenie opon mózgowych
Wirusowe zapalenie opon mózgowych, jak sama nazwa wskazuje, jest wynikiem infekcji wywołanej przez wirusy. Występuje zdecydowanie częściej niż bakteryjne zapalenie opon mózgowych. Jednocześnie znacznie rzadziej jest przyczyną późniejszych, długotrwałych problemów ze zdrowiem i zazwyczaj ustępuje samoistnie. Wprawdzie wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w skrajnych przypadkach może okazać się śmiertelne, jednak ryzyko zgonu jest jednak niewielkie.
Za rozwój schorzenia mogą odpowiadać różne wirusy, które przenoszą się np. drogą kropelkową lub poprzez zanieczyszczoną wodę. Należą do nich m.in. enterowirusy, wirus opryszczki czy wirus kleszczowego zapalenia mózgu. Odkleszczowe zapalenie opon mózgowych nie pojawia się po każdym ugryzieniu kleszcza. Jedynie zakażone nim pasożyty mogą przenosić chorobę, przed którą jednak efektywnie chroni dostępna na polskim rynku farmaceutycznym szczepionka.
Bakteryjne zapalenie opon mózgowych
Zapalenie opon mózgowych wywołane bakteriami nie stwarza zagrożenia dla życia, o ile jest odpowiednio szybko leczone. Stanowi jednak znacznie poważniejszy stan aniżeli wirusowe zapalenie opon mózgowych. Na szczęście odnotowywane jest znacznie rzadziej.
Bakteryjne zapalenie opon mózgowych podzielić można na ropne i nieropne. Uzależnione jest to od rodzaju patogenów, które odpowiadają za zakażenie. Ropne zapalenie opon mózgowych wywołują przede wszystkim dwoinki zapalenia opon mózgowych, czyli Neisseria meningitidis. Z kolei zakażenie nieropne, zwane także „aseptycznym” jest najczęściej wynikiem zakażania borelią Borrelia burgdorferi, krętkami leptospiria lub rzadziej prątkami gruźlicy. Zapalenie opon mózgowych o podłożu bakteryjnym wymaga odpowiednio dobranej antybiotykoterapii.
Zapalenie opon mózgowych objawy
Odpowiedzmy zatem na pytanie, jak rozpoznać zapalenie opon mózgowych? Okazuje się bowiem, że nie zawsze jest to proste. Pierwsze objawy zapalenia opon mózgowych zwykle nie wskazują jednoznacznie na tę chorobę. Bardzo często myli się je z symptomami bardziej pospolitych infekcji, jak np. przeziębienie lub grypa. Niestety też z tego powodu postawienie diagnozy może się opóźniać. Początkowe objawy zapalenia opon mózgowych obejmują zatem: ogólnie pogorszone samopoczucie, stan podgorączkowy, bóle głowy. Dopiero po kilku dniach rozwija się pełny obraz schorzenia. Pojawiają się wówczas:
- wysoka gorączka (nawet do 40 stopni);
- sztywność karku;
- silne bóle głowy;
- intensywny, przeszywający ból mięśni;
- wymioty i nudności;
- senność;
- wrażliwość na bodźce jak światło i dźwięki.
W skrajnych przypadkach objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych obejmują zaburzenia świadomości, drgawki, afazję (zaburzenia mowy), zaburzenia widzenia, omdlenia. Niektóre symptomy zapalenia opon mózgowych mogą sugerować objawy boreliozy, zwłaszcza jeśli pacjent wie, że został ugryziony. Zazwyczaj jednak odkleszczowe zapalenie opon mózgowych rozwija się szybciej. Dlatego też, w przypadku szybkiego pogarszania się stanu zdrowia po ugryzieniu kleszcza, wskazana jest niezwłoczna wizyta u lekarza.
Zapalenie opon mózgowych u dzieci
Zapalenie opon mózgowych u dzieci najczęściej jest wynikiem zakażenia meningokokami, paciorkowcami, a także wirusami Coxsackie. Pierwsze niepokojące sygnały, sugerujące chorobę pojawiają się kilka dni od momentu zainfekowania organizmu malucha. Objawy zapalenia opon mózgowych u dzieci to m.in. wysoka gorączka, charakterystyczna sztywność karku, bóle głowy i mięśni, nadwrażliwość na światło, ospałość, utrata apetytu, ogólne rozdrażnienie.
Szczególnie niebezpieczne jest zapalenie opon mózgowych u niemowlaka. Może bowiem prowadzić do poważnych konsekwencji, m.in. trwałych zaburzeń neurologicznych. Dlatego też zarówno w przypadku niemowląt, jak i starszych dzieci w żadnym wypadku nie należy lekceważyć niepokojących symptomów, które mogą sugerować zapalenie opon mózgowych. Tym bardziej, jeśli odporność dziecka jest osłabiona lub w niedawnym czasie chorowało.
Zapalenie opon mózgowych przyczyny
Zakażenie ośrodkowego układu nerwowego, czyli neuroinfekcje wywoływane mogą być przez liczne patogeny, które są zdolne pokonywać barierę krew-mózg. Ich wnikanie do organizmu może odbywać się drogą kropelkową – poprzez układ oddechowy, ale także przez układ pokarmowy lub w wyniku przerwania bariery skórnej, poprzez krew. Tak jak wspomniano wcześniej, główne przyczyny zapalenia opon mózgowych to infekcje spowodowane wirusami, bakteriami, a niekiedy także grzybami oraz pasożytami.
Zapalenie opon mózgowych - czy jest zaraźliwe?
Ponieważ wiele osób ma wątpliwości czy zapalenie opon mózgowych jest zaraźliwe, warto odpowiedzieć także na to pytanie. Otóż w przypadku gdy schorzenie ma podłoże wirusowe i przenosi się drogą kropelkową, na skutek kontaktu z osobą chorą może dojść do zakażenia. W przypadku bakteryjnego zapalenia opon mózgowych do zainfekowania drugiej osoby konieczny jest kontakt z wydzieliną chorego np. poprzez używanie tych samych sztućców.
Zapalenie opon mózgowych – leczenie
Leczenie wirusowego zapalenia opon mózgowych ma zarówno charakter przyczynowy jak i objawowy. Stosowanie leków o działaniu przeciwwirusowym ograniczone jest jednak głównie do zakażeń wywoływanych przez wirusa ospy wietrznej oraz półpaśca i polega na dożylnym podawaniu acyklowiru. Terapia objawowa polega na podawaniu środków farmakologicznych o działaniu przeciwzapalnym oraz przeciwgorączkowym. Istotne jest także zapobieganie zaburzeniom gospodarki elektrolitowej oraz odpowiednie nawadnianie. Chory powinien przede wszystkim odpoczywać i dbać o dietę bogatą w witaminy i minerały. Gdy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest efektem zakażenia bakteryjnego, chory otrzymuje dożylnie antybiotyki, najczęściej z grupy penicylin, cefalosporyn lub aminoglikozydów.
Wirusowe zapalenie opon mózgowych - ile trwa leczenie
To, ile trwa wirusowe zapalenie opon mózgowych zależy od wielu czynników. Zwykle jednak ostra faza zakażenia wirusowego trwa około 3-4 dni. Po tym czasie objawy stopniowo ustępują, a zdrowie pacjenta ulega widocznej poprawie. Jeśli zaś chodzi o bakteryjne zapalenie opon mózgowych, leczenie w warunkach szpitalnych trwa zwykle ok. 2-3 tygodni.
Zapalenie opon mózgowych – powikłania
Powikłania po zapaleniu opon mózgowych mogą zdarzyć się, jeśli choroba jest zbyt późno rozpoznana lub przez długi czas pozostaje nieleczona. Dotyczy to w szczególności zakażeń bakteryjnych. Najczęściej obserwowane uboczne skutki zapalenia opon mózgowych, to: napady padaczkowe. Rzadziej obserwuje się także obrzęk mózgu, niedowłady, głuchotę, pogorszenie wzroku, problemy z koordynacją i równowagą, wodogłowie.
Szczepionka przeciw zapaleniu opon mózgowych
Na rynku dostępna jest szczepionka na zapalenie opon mózgowych wywoływane przez kleszcze oraz szczepionki chroniące przed zakażeniem meningokokami, które może prowadzić nie tylko do zapalenia opon mózgowych, ale i sepsy.
Szczepionka zapalenie opon mózgowych - cena
Cena szczepionki na odkleszczowe zapalenie opon mózgowych jest zależna od danej apteki. Jedna dawka to zwykle koszt w granicach 120-150 zł. Zwykle nieco taniej zapłacimy za szczepionkę dziecięcą o mniejszej dawce. Należy jednak pamiętać, że pełen cykl szczepienia obejmuje podanie trzech dawek (dwie pierwsze dawki zaleca się przyjąć w okresie zimowym). Z kolei koszt szczepionki na meningokoki, w zależności od rodzaju preparatu, oscyluje w granicach 200-400 zł. Aby dokonać zakupu szczepionki, należy zwrócić się do lekarza rodzinnego po receptę.
Bibliografia:
- https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/160404,wirusowe-zapalenie-opon-mozgowo-rdzeniowych
- https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/157185,bakteryjne-zapalenie-opon-mozgowo-rdzeniowych
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2174764/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3002609/
