UNS5 UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY: UNS5 KOD RABATOWY:
BLOG - ostatnie wpisy

Czym są i jak działają adaptogeny?

889 Views

Adaptogeny to rośliny o wyjątkowym działaniu. Nie leczą one objawów konkretnej choroby a pomagają przywrócić i utrzymać odpowiednią równowagę organizmu, chroniąc przed stresem i zmniejszając ryzyko wystąpienia różnych schorzeń. Czym dokładnie są adaptogeny i czy warto je stosować?

Spis treści: 

Adaptogeny – co to?

Zacznijmy od tego co to są adaptogeny. Chociaż termin ten wywodzi się w połowy XX wieku, współcześnie wciąż nie został jednoznacznie zdefiniowany. Odpowiedź czym są adaptogeny różni się w zależności od tego, gdzie będziemy jej szukać, wszystkie jednak łączy kilka cech wspólnych:

  • Naturalne pochodzenie – są to surowce roślinne, ich wyciągi lub substancje naturalne.
  • Holistyczne działanie – oddziałują na cały organizm a nie specyficzne organy.
  • Działanie adaptogenne – wspomagają organizm w utrzymaniu stanu równowagi, przystosowaniu się do niekorzystnych warunków.
  • Mechanizm działania – wykazują wielokierunkowy wpływ na układ immunologiczny oraz neuroendokrynny regulując metabolizm i równowagę organizmu poprzez oddziaływanie na hormony stresowe (m.in. kortyzol, kortykotropina) i ich receptory.
  • Bezpieczeństwo stosowania – nie wykazują silnych działań niepożądanych, nie prowadzą do uzależnienia i rozwoju tolerancji.

Co to znaczy, że adaptogeny pomagają zachować prawidłową równowagę organizmu? Poprzez ułatwienie dostosowania się (adaptacji) do trudnych warunków, adaptogeny korzystnie wpływają na wydolność fizyczną i psychiczną, znoszą zmęczenie, poprawiają koncentrację i wspierają zdrowie redukując ryzyko zachorowania na niektóre choroby cywilizacyjne. Podobnie jak w przypadku witamin i minerałów, adaptogeny wspomagają prawidłowe funkcjonowanie organizmu w sposób holistyczny – oddziałując na cały organizm, nie konkretne organy czy objawy. Chronią przed niekorzystnym działaniem stresu i czynników środowiskowych, zarówno wewnętrznych (np. emocjonalnych), jak i zewnętrznych (np. niska/wysoka temperatura). 

Jak łączyć adaptogeny?

Jedną z przewag wyciągów roślinnych nad, stosowanymi w medycynie konwencjonalnej, pojedynczymi związkami jest synergizm całego zespołu składników, które wzajemnie wzmacniają i uzupełniają swoje działanie – witaminy, minerały. Koncepcja synergizmu jest wykorzystywana także przy sporządzaniu mieszanek ziołowych i stanowi jedno z głównych założeń japońskiej medycyny tradycyjnej Kampo. 

Jak stosować adaptogeny – czy można je łączyć, czy należy ograniczyć się do jednego? Pomimo że surowce te kojarzą się ze zbliżoną aktywnością biologiczną, możliwość stosowania ich połączeń nie jest taka jednoznaczna. Badania wskazują na korzyści płynące z jednoczesnego stosowania adaptogenów, które się wzajemnie uzupełniają lub wzmacniają, np. ashwagandhy i różeńca górskiego w starczym osłabieniu pamięci i funkcji poznawczych. Należy jednak unikać łączenia surowców, których działania mogą się wzajemnie znosić lub osłabiać, przykładem może być aktywizujący żeń-szeń i uspokajająca ashwagandha.

Adaptogeny – skutki uboczne

Jedną z ważniejszych zalet adaptogenów jest bezpieczeństwo ich stosowania. W przeciwieństwie do mających podobne wskazania stymulantów, nawet najsilniejsze adaptogeny nie prowadzą do rozwoju uzależnienia, tolerancji i rzadko niosą za sobą działania niepożądane. Ich adaptogenny mechanizm, oparty na wzmacnianiu fizjologicznych funkcji organizmu, sprawia także że efekty znoszące zmęczenie i dodające sił nie są rekompensowane spadkiem energii po ustąpieniu działania. Badania oceniające bezpieczeństwo najskuteczniejszych adaptogenów wskazują na bardzo nieliczne skutki uboczne. Ze względu na egzotyczne pochodzenie tych surowców dużą rolę odgrywa jednak to, gdzie kupujemy adaptoteny – produkty pochodzące z wątpliwych źródeł mogą charakteryzować się zafałszowanym lub błędnie zidentyfikowanym składem.

Adaptogeny – przeciwwskazania

Pomimo wysokiego profilu bezpieczeństwa, adaptogeny nie są przeznaczone dla wszystkich. Ze względu na niewielką ilość badań prowadzonych wśród dzieci, większość z nich jest przeznaczona do stosowania jedynie przez osoby dorosłe. Innymi przeciwwskazaniami do stosowania adaptogenów są także ciąża i okres karmienia piersi, przyjmowanie leków mogących wchodzić z nimi w interakcje (m.in. leki przeciwdepresyjne, wpływające na krzepliwość krwi) a w niektórych przypadkach choroba nadciśnieniowa. Należy także unikać długotrwałego stosowania surowców adaptogennych – zazwyczaj zaleca się 2-3 miesięczne terapie przerywane kilkutygodniowymi przerwami. 

Czy adaptogeny działają?

Wielokierunkowy mechanizm działania, szerokie zastosowania i wysoki profil bezpieczeństwa zdają się jednoznacznie odpowiadać na pytanie czy warto stosować adaptogeny. Istotny jest także ogólny wpływ adaptogenów na poprawę naszego zdrowia – nie tylko wspierają one funkcje poznawcze oraz sprawność fizyczną i psychiczną, ale wykazują też korzystne działanie w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym takim jak cukrzyca czy miażdżyca. Najskuteczniejsze z nich i najlepiej przebadane, takie jak chociażby żeń-szeń indyjski (Panax ginseng), żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus) czy różeniec górski (Rhodiola rosea) są surowcami o potwierdzonym działaniu, zarówno w oparciu o długoletnią tradycję stosowania jak i wyniki współczesnych badań klinicznych.

Literatura:

  1. Lamer-Zarawska E, Kowal-Gierczak B, Niedworok J. Fitoterapia i Leki Roślinne. PZWL, Warszawa 2014.
  2. Lian-ying L, Yi-fan H, Li L i wsp. A preliminary review of studies on adaptogens: comparison of their bioactivity in TCM with that of ginseng-like herbs used worldwide. Chinese Medicine 2018; 13(57).
  3. Panossian A, Efferth T, Shikov A i wsp. Evolution of the adaptogenic concept from traditional use to medical systems: Pharmacology of stress and aging-related diseases. Medicinal Research Reviews 2021; 41: 630-703.
  4. Panossian A, Wikman G. Effects of Adaptogens on the Central Nervous System and the Molecular Mechanisms Associated with Their Stress—Protective Activity. Pharmaceuticals 2010; 3: 188-224.
W kategorii: SUPLEMENTACJA, ZDROWIE
Katarzyna Kimel

Magister farmacji kończąca doktorat w dziedzinie nauk farmaceutycznych. Specjalistka w zakresie fitochemii. Jej zainteresowania naukowe obejmują analizę składu chemicznego i aktywności biologicznej surowców roślinnych o tradycyjnym zastosowaniu leczniczym. W trakcie studiów aktywnie zaangażowana w działalność prozdrowotną i edukacyjną na poziomie krajowym (Polskie Towarzystwo Studentów Farmacji) oraz międzynarodowym (Komitet ds. Zdrowia Publicznego w International Pharmaceutical Students' Federation). Autorka publikacji naukowych w czasopismach polsko- i anglojęzycznych, aktywnie prezentująca wyniki swoich badań na międzynarodowych konferencjach. W czasie wolnym miłośniczka podróży i aktywnego spędzania czasu na świeżym powietrzu.