Cordyceps - jak działa i ile przyjmować? Możliwe skutki uboczne, przeciwwskazania

Cordyceps, czyli maczużnik chiński to grzyb medyczny, którego prozdrowotne właściwości znane są we wschodnich rejonach Azji od tysiącleci. Choć od dłuższego czasu jest on powszechnie dostępny na rodzimym rynku suplementów diety, nie każdy zdaje sobie sprawę, jak działa, a pytanie co to jest kordyceps pojawia się niezwykle często. Sprawdź, w jaki sposób maczużnik chiński wpływa na zdrowie i kiedy warto po niego sięgnąć. Cordyceps zawiera liczne składniki, które wspierają funkcje immunologiczne, przeciwnowotworowe oraz poprawiają kondycję narządów, takich jak wątroba czy nerki.

Cordyceps - grzyb o unikalnych właściwościach

Cordyceps sinensis jest jednym z popularniejszych grzybów medycznych i bez wątpienia bardzo ciekawym gatunkiem jeśli chodzi o sposób rozwoju. Pasożytuje bowiem na larwach owadów. Dokładniej, jego zarodniki wnikają do wnętrza gospodarza, którego następnie przekształcają w grzybnie. Mowa o ćmach należących do rodziny Thitarodes, występujących prawie wyłącznie na Wyżynie Tybetańskiej. Cordyceps rośnie wysoko, nawet 3500 m n.p.m. 

Sproszkowane owocniki grzyba Cordyceps wraz z larwą, na której pasożytował, od pokoleń wykorzystywane są do przygotowywania tybetańskiego remedium na ogólne osłabienie, dolegliwości serca, nerek oraz płuc, a także w zaburzeniach seksualnych, np. obniżonym libido. 

W ostatnich dwóch dekadach zaczęto interesować się możliwościami stosowania grzybów z rodzaju cordyceps na szerszą skalę i obecnie suplementy cordyceps są bardzo chętnie wykorzystywane m.in. w celu podnoszenia sprawności układu odpornościowego i ogólnej wydajności organizmu, a także wspomagająco w leczeniu cukrzycy typu 2. 

Sporo mówi się także o potencjalnych możliwościach tego surowca w zapobieganiu rozwoju chorób nowotworowych, co uzasadniają badania naukowe. W związku z tym nie dziwi fakt, że zarówno kapsułki corydceps, jak i cordyceps sproszkowany cieszą się rosnącą popularnością. 

Inne, mniej popularne rodzaje kordycepsu to m. in. cordyceps militaris (maczużnik bojowy), cordyceps cicadae i cordyceps gunnii

Z czego składa się kordyceps?

Dwa główne związki aktywne surowca to nukleozyd purynowy - adenozyna oraz związek należący do klasy analogów nukleozydów - kordycepina. To właśnie ona budzi największe zainteresowanie świata nauki, ponieważ może tworzyć stabilne kompleksy z DNA. Inne grupy substancji leczniczych obecnych w grzybie cordyceps, zawierające liczne składniki biologicznie czynne, to polisacharydy, sterole (np. ergosterol), aminokwasy, a także witaminy (A, C, E, z grupy B) i związki mineralne.

Porównanie składu różnych gatunków cordyceps - liczne składniki biologicznie czynne

Istnieje ponad 600 gatunków grzybów z rodzaju Cordyceps. Najlepiej poznana odmiana C.sinensis naturalnie rośnie w trudnych warunkach geograficznych przez co zakup C.sinensis wiąże się z dużymi kosztami.

Utrudnienie związane z pozyskiwaniem C.sinensis oraz wysoka cena powodują, że naukowcy badają również inne rodzaje tych cennych grzybów, które można hodować w bardziej ekonomiczny sposób. Na ten moment najlepszym zamiennikiem dla C.sinensis jest C.militaris (maczużnik bojowy), ale trwają badania nad lepszym poznaniem i hodowlą również innych gatunków, np. C.cicadae i C.gunnii. 

Zgodnie z badaniami zawartość składników aktywnych w grzybach z rodzaju Cordyceps jest bardzo podobna. Najwięcej danych można pozyskać na temat C.sinensis i C.militaris. Badania naukowe wykazały, że stężenie cennej kordycepiny oraz polisacharydów jest na wyższym poziomie w hodowlanym C.militaris w porównaniu do naturalnie rosnącego C.sinesis.

Ponadto maczużnik bojowy charakteryzuje się również wyższą zawartością polifenoli, flawonoidów, adenozyny, L-argininy i L-proliny w porównaniu do C.sinensis. Porównanie wspomnianych już C.cicadae, C.gunni, C.militaris oraz C.sinensis zostało opublikowane w Nature, zgodnie z którym przygotowano poniższą tabelę z zawartością głównych substancji obecnych w grzybach z rodzaju Cordyceps:

Na załączonym porównaniu można zauważyć jak bardzo podobna jest zawartość poszczególnych składników w różnych rodzajach grzyba Cordyceps. Każdy z nich jest niezwykle cenny i wykazuje właściwości zdrowotne grzybów kordyceps.

Cordyceps właściwości

Dzięki silnej aktywności antyoksydacyjnej, grzyb Cordyceps chroni przed zgubnym wpływem wolnych rodników i opóźnia procesy starzenia. Już tradycyjna medycyna chińska określała go mianem preparatu długowieczności. Dzięki temu znalazł także zastosowanie we współczesnej kosmetologii. Poza tym cordyceps wykazuje szereg innych właściwości leczniczych, w tym działanie immunostymulujące. Oto 7 właściwości zdrowotnych grzybów z rodzaju Cordyceps:

• właściwości immunomodulujące - poprawiające odporność,

• aktywnie komórki odpornościowe organizmu,

• przeciwbakteryjne - przykładowo wobec gronkowca złocistego,

• przeciwwirusowe - prawdopodobnie wspierająco w terapii w HIV,

• przeciwnowotworowe - dzięki cytostatycznym i cytotoksycznym działaniu kordycepiny, która może hamować niekontrolowany wzrost komórek nowotworowych,

• przeciwzapalne - dzięki obecności związków fenolowych,

• adaptogenne - niwelujące negatywne skutki stresu,

• regulujące stężenie glukozy we krwi - uwrażliwienie na insulinę dzięki nukoleozydom,

• wspierające kondycję układu nerwowego - poprawiające równowagę cytokin zapalnych oraz hamujące degenerację osłonek mielinowych.

Wspomniane właściwości kordycepsu wynikają między innymi z obecności drogocennych składników, takich jak polisacharydy, nukleozydy (szczególnie adenozyna) i ich pochodne (np. kordycepina), a także polifenoli, witamin i wielu innych. Cordyceps znajduje zastosowanie we wspieraniu leczenia wielu dolegliwości i chorób, o których można przeczytać w dalszej części artykułu.

Cordyceps zastosowanie

Biorąc pod uwagę powyżej przedstawione właściwości maczużnika chińskiego i korzystny wpływ na zdrowie, główne wskazania do zastosowania Cordycepsu obejmują 9 problemów zdrowotnych, takich jak:

• stany wyczerpania fizycznego i nerwowego;

• choroby układu krążenia;

• przewlekłe zmęczenie;

• spadek libido;

• obniżoną odporność;

• profilaktykę chorób nowotworowych;

• zaburzenia poziomu cukru we krwi oraz wspomagająco w leczeniu cukrzycy typu 2;

• leczeniu chorób układu oddechowego;

• hamuje proces stłuszczania wątroby.

Cordyceps na odporność

Najwięcej doniesień naukowych dotyczy immunostymulującej aktywności maczużnika chińskiego. Badania na zwierzętach wykazały, że wodne wyciągi z cordycepsa wpływają na układ immunologiczny poprzez aktywację makrofagów i aktywnie komórki odpornościowe organizmu, co zauważalnie wspomaga odporność. Poza tym posiadają udowodnione działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne, a za aktywność taką odpowiada wspomniana już kordycepina, która dezintegruje struktury DNA i RNA bakterii oraz wirusów.

Cordyceps a nowotwory

Wpływ maczużnika chińskiego na spowolnienie wzrostu guzów nowotworowych wywołał duże zainteresowanie w ostatnich latach. Zarówno w badaniach laboratoryjnych in vitro jak i badaniach in vivo wykazano, że Cordyceps hamuje wzrost wielu typów ludzkich komórek nowotworowych, w tym raka płuc, okrężnicy, skóry i wątroby. Potwierdzone działanie antynowotworowe uczyniło suplement diety z grzybów cordyceps bardzo pożądany preparat.

Wprawdzie brak badań klinicznych potwierdzających takie działanie cordycepsu u ludzi, jednak z uwagi na wysoki potencjał antyoksydacyjny uzasadnione jest w profilaktyce chorób nowotworowych jego zastosowanie. Cordyceps, podobnie jak inne naturalne przeciwutleniacze, neutralizuje wolne rodniki i może zapobiegać nie tylko rozwojowi komórek nowotworowych, ale innych dolegliwości, jak np. schorzenia neurodegeneracyjne (choroba Parkinsona, choroba Alzheimera). Ponadto kordycepina hamuje niekontrolowany wzrost oraz podział komórkowy, co ma istotne znaczenie w walce z nowotworami.

Kordyceps na libido i płodność

Cordyceps chiński uznawany jest za skuteczny środek, który może stymulować proces syntezy testosteronu, co przekłada się na podnoszenie jego poziomu oraz zwiększanie płodności. Dodatkowo, kordyceps pobudza libido i zwiększa potencję seksualną. Chińskie grzyby z rodzaju Cordyceps wpływają również pozytywnie na libido kobiet i mężczyzn.

Cordyceps a cukrzyca typu 2

Działanie lecznicze cordyceps wywierać może także w zakresie normalizacji poziomu glukozy we krwi. Niektóre z doświadczeń przeprowadzone na zwierzętach udowodniły, że wyciągi z surowca podnoszą wrażliwość komórek na insulinę. W jednym z randomizowanych badań klinicznych zbadano jego regulujący wpływ na stężenie cukru we krwi. 

Grupie badanej zalecono dawkowanie cordyceps w ilości 3g. Grupa kontrolna otrzymywała placebo. Uzyskano bardzo obiecujące wyniki w przypadku 95% pacjentów suplementowanych maczużnikiem chińskim. Za działanie normalizujące poziom cukru we krwi najprawdopodobniej odpowiadają obecne w grzybie nukleozydy.

Cordyceps a jelita

W badaniach przeprowadzonych na myszach z obniżoną odpornością wykazano, że polisacharydy obecne w cordyceps mają pozytywny wpływ na jelita. Wpływ ten obejmował łagodzenie uszkodzeń, a także miał działanie prebiotyczne na mikroflorę jelit. Maczużnik zwiększa ilość drogocennych bakterii z rodzaju Lactobacillus jednocześnie zmniejszając niekorzystne bakterie Salmonella i E.coli. Ponadto grzyby z rodzaju cordyceps zwiększają produkcję przeciwciał IgA, które działają ochronnie w obrębie błony śluzowej jelit.

Cordyceps na układ sercowo-naczyniowy

Należy także wspomnieć o korzystnym wpływie kordycepiny na serce, układ krążenia i działanie układu oddechowego. Przeprowadzone w niedawnym czasie badania wykazały, że związek ten pozytywnie wpływa na profil lipidowy. Obniża poziom cholesterolu całkowitego, trójglicerydów oraz frakcję LDL cholesterolu (tzw. „zły cholesterol”).  Tym samym Cordyceps może zmniejszać ryzyko wystąpienia zawału, miażdżycy oraz choroby wieńcowej.

Cordyceps na poprawę wydolności

Uważa się, że maczużnik chiński zwiększa wytwarzanie przez organizm trifosforanu adenozyny (ATP), który jest niezbędny do dostarczania energii mięśniom. Oczywiście efektem takiego działania będzie poprawa wydolności organizmu, co potwierdzono m.in. w badaniach na sportowcach. Nie dziwi więc fakt, że suplementy zawierające Cordyceps rekomendowane są osobom aktywnie uprawiającym sport, ale i poszukujących ogólnego wzmocnienia. 

Maczużnik należy do surowców o działaniu adaptogennym, a zatem poza wpływem na wydolność fizyczną, może także zwiększać odporność organizmu na stres. Zainteresować się nim powinny także osoby poszukujące regeneracji, narażone na wzmożony wysiłek fizyczny i umysłowy lub odczuwające przez dłuższy czas zmęczenie.

Zastosowanie Cordycepsu w tradycyjnej medycynie wschodniej

Maczużnik chiński znany jest od wieków dzięki tradycyjnej medycynie chińskiej i tybetańskiej, uznawany jest za jedno z najcenniejszych ziół leczniczych. Początkowo zbierano go ręcznie na Wyżynie Tybetańskiej, a następnie suszono. Skuteczność cordycepsu związana była z chińską koncepcją filozoficzną Yin i Yang. Cordyceps ma przypisywane właściwości tonizujące, czyli wzmacniające. Między innymi z tego względu w tradycyjnej medycynie wschodu wykorzystywany był głównie w celu poprawy energii, snu, wytrzymałości oraz zwiększenia apetytu. Znane było również jego działanie na układ odpornościowy, moczowy oraz oddechowy. Cordyceps jest przykładem, że tradycyjna medycyna chińska znajduje zastosowanie w dzisiejszych czasach. Aktualne badania naukowe potwierdzają większość pierwotnych zastosowań cordycepsu.

Suplementacja i preparaty z cordycepsem

Suplementacja grzybami cordyceps w ostatnich latach stała się niezwykle popularna. Wiele osób zastanawia się, jak dawkować preparaty z Cordycepsem, aby uzyskać pożądane efekty zdrowotne. Ważne jest, aby stosować suplementy zgodnie z zaleceniami producenta. Niestety nie ma konkretnych wskazań co do dawkowania preparatów maczużnika. Zaopatrując się w gotowe suplementy diety, np. kapsułki, tabletki czy proszek należy przestrzegać zaleceń producenta umieszczonych na opakowaniu. W zależności od rodzaju i formy suplementu dawkowanie może się różnić. Jaki cordyceps wybrać? Najlepiej dopasować preparat do własnych preferencji - dostępne kapsułki są łatwe w przyjmowaniu. Z kolei sproszkowany cordyceps wymaga rozpuszczenia w wodzie lub dodania do posiłku co niekoniecznie będzie dogodnym wyborem dla części konsumentów.

Dawkowanie i zalecenia w przyjmowaniu kordyceps

Cordyceps można dostać w postaci kapsułek z naturalnym ekstraktem, w formie sproszkowanej grzybni, a także jako preparaty z cordycepsem w postaci tabletek i wyciągów płynnych. W zależności od zakupionej formy i rodzaju preparatu dawkowanie będzie się różnić. Niektóre kapsułki, np. Cordyceps Mushrom należy przyjmować raz dziennie.

Takie kapsułki zawierają naturalny ekstrakt Cordycepsu, w którym znajduje się 30% cennych polisacharydów, aż 120mg. W przypadku proszku najczęściej polecane dawkowanie cordycepsu waha się w zakresie od 500 mg do 4g dziennie. Przyjmowanie wysokich dawek kordycepsu (powyżej 1g) zazwyczaj powinno być rozłożone na kilka porcji w ciągu dnia co ma wpływać pozytywnie na wchłanianie preparatu. Pierwszą porcję należy przyjąć rano na czczo poprzez wymieszanie proszku z wodą. Kolejne dawki również najlepiej przyjąć przed posiłkiem.

Skutki uboczne stosowania cordycepsu - czy występują?

Suplementacja kordycepsem zazwyczaj nie wykazuje skutków ubocznych, jednakże mogą pojawić się problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka czy zaparcia. Objawy te mijają po odstawieniu preparatu.

Przeciwwskazania do zażywania kordycepsu

Cordyceps jako suplement diety uznawany jest za środek bezpieczny, jednak należy wspomnieć o pewnych przeciwwskazaniach do stosowania cordycepsu. Ponieważ brak danych dotyczących jego stosowania u kobiet ciężarnych i karmiących piersią, nie zaleca się jego stosowania w obu tych grupach. Nie powinien być również stosowany przez dzieci do 12. roku życia.

Surowca należy unikać w przypadku uczulenia na drożdże lub pleśnie, istnieje bowiem duże prawdopodobieństwo, że i w przypadku grzyba maczużnika chińskiego wystąpi reakcja alergiczna. 

Z powodu możliwego wpływu Cordyceps sinensis na procesy krzepnięcia nie jest wskazane jego stosowanie przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi. Nie należy go także łączyć z lekami przeciwzakrzepowymi oraz immunosupresyjnymi, a także zażywać w chorobach autoimmunologicznych, gdyż może powodować ich nasilenie.  

Podsumowanie

Cordyceps to grzyb medyczny od wieków wykorzystywany w tradycyjnej medycynie tybetańskiej, znany ze swoich antyoksydacyjnych, przeciwzapalnych i detoksykacyjnych właściwości. Jego bioaktywne składniki, takie jak kordycepina i polisacharydy, wpływają na układ nerwowy i mózg, aktywują komórki odpornościowe organizmu oraz wspomagają zachowanie równowagi organizmu. Suplementacja cordycepsem może mieć zastosowanie w leczeniu chorób układu oddechowego, np. poprzez łagodzenie objawów zapalenia oskrzeli, a także wspierać ochronę wątroby i nerek przed toksycznym działaniem leków.

Badania sugerują, że cordyceps może hamować niekontrolowany wzrost i podział komórek, co sprawia, że jego prozdrowotne właściwości od wieków są przedmiotem zainteresowania naukowców. Popularnością cieszą się preparaty zawierające cordyceps, które wspierają układ odpornościowy oraz procesy metaboliczne, m.in. pomagają w regulacji poziomu cukru we krwi i procesach stłuszczania oraz włóknienia wątroby.

Mimo licznych korzyści, cordyceps nie jest zalecany kobietom w ciąży i karmiącym piersią, a także osobom przyjmującym leki przeciwzakrzepowe lub immunosupresyjne. Właściwe dawkowanie kordycepsu powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb, a przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się ze specjalistą.