Żółtaczka u noworodka może mieć charakter fizjologiczny lub patologiczny. W pierwszym wypadku samoistnie przemija i nie wymaga leczenia. W drugim – konieczne jest leczenie żółtaczki u noworodka. Jak długo trwa hospitalizacja? Ile może trwać żółtaczka u noworodka? Jakie są konsekwencje zaniechania leczenia?
Żółtaczka fizjologiczna u noworodków
Jednym z najczęściej diagnozowanych objawów klinicznych u noworodków jest żółtaczka u noworodka. Skala tych symptomów jest bardzo duża. Stwierdza się je u 60–80% dzieci w pierwszych dnia życia – zarówno u tych urodzonych przedwcześnie, jak i urodzonych w terminie.
Świeżo upieczone mamy nie powinny obwiniać się o ten stan, gdyż nie jest to efekt nieprawidłowo zbilansowanej diety w ciąży. Witaminy i minerały dostarczane w niewystarczającej ilości nie są przyczyną rozwoju tego typu żółtaczki. Takie przekonanie może brać się stąd, że stosowanie multiwitaminy, zawierającej witaminy: C i z grupy B stosowane są w profilaktyce chorób wątroby u dorosłych.
Choć więc żółtaczka fizjologiczna u noworodków może budzić niepokój, to jest zjawiskiem całkowicie naturalnym. Organizm dziecka przygotowuje się wówczas do żywienia innego niż za pośrednictwem łożyska. Żółtaczka fizjologiczna noworodków zaczyna rozwijać się po 2. dobie życia i zwykle przemija po upływie 7–10 dób.
Żółtaczka noworodkowa wiąże się z zażółceniem skóry oraz białek oczu dziecka. Nie jest to jednak trwałe odbarwienie. Wraz ze spadkiem poziomu bilirubiny we krwi przemijają również te charakterystyczne dla żółtaczki u noworodka objawy.
Stan fizjologiczny od patologicznego można rozróżnić po poziomie bilirubiny.
- fizjologiczna żółtaczka u noworodka – poziom bilirubiny wynosi 4,5–5 mg/dl w pierwszych dwóch dobach do 12,9 mg/dl w trzeciej dobie,
- żółtaczka patologiczna u noworodków – poziom bilirubiny wynosi powyżej 7 mg/dl w pierwszej dobie.
Warto przy tym dodać, że stężenie bilirubiny u dzieci karmionych piersią może wynieść do 17 mg/dl. Istotne jest w tym czasie, aby karmić dziecko na żądanie, ponieważ więcej spożytego przez noworodka pokarmu przyspiesza pasaż smółki, z którą wydalana jest bilirubina. Głodzenie dziecka lub trudności z przystawianiem do piersi mogą przyczynić się do przedłużającej się żółtaczka u noworodka.
Żółtaczka noworodków karmionych piersią może mieć postać wczesną lub późną. Wczesna jej postać rozpoczyna się u 13% dzieci w pierwszym tygodniu, a stężenie bilirubiny przekracza 12 mg/dl. Natomiast późna żółtaczka poporodowa u noworodka karmionego piersią rozpoczyna się po 1. tygodniu i trwa nawet 12 tygodni. Taka długo utrzymująca się żółtaczka u noworodka najprawdopodobniej jest spowodowana obecnością w mleku matki inhibitorów przemian bilirubiny.
Żółtaczka u noworodka – objawy
Do najbardziej charakterystycznych objawów żółtaczki noworodka należy zażółcony kolor skóry i białek oka. Sam kolor skóry może wskazywać na typ rozwijającej się żółtaczki:
- pomarańczowy – żółtaczka związana ze wzrostem wolnej bilirubiny,
- cytrynowy – żółtaczka hemolityczna,
- oliwkowy – żółtaczka związana ze wzrostem bilirubiny związanej.
Przy żółtaczce dziecko może być apatyczne i senne, przez co nie wybudza się samo na karmienie. Co więcej, po wykonaniu pomiaru poziomu bilirubiny wyniki pokazują wyraźnie podwyższony parametr.
Konieczne jest zwrócenie uwagi na wszystkie objawy żółtaczki u noworodka (w domu i szpitalu). To symptomy są bowiem pierwszym sygnałem wzrostu stężenia bilirubiny. Jeśli jej poziom będzie bardzo wysoki, a leczenie nie zostanie podjęte lub rozpocznie się za późno – może dojść do trwałego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Żółtaczka u noworodka – powikłania
Niekiedy fizjologiczna żółtaczka noworodków ma nasilony przebieg, a poziom bilirubiny jest nazbyt wysoki. Mowa wówczas o żółtaczce patologicznej u noworodka.
Przedłużająca się żółtaczka u noworodka skutkować może rozwojem stanu zagrożenia dla ośrodkowego układu nerwowego. Najgroźniejszymi tego następstwami są: encefalopatia bilirubinowa, a także żółtaczka jąder podkorowych mózgu. W wyniku tych zaburzeń rozwój psychoruchowy dziecka może zostać poważnie zakłócony, a w skrajnych przypadkach dochodzi nawet do śmierci noworodka.
Jak długo trwa żółtaczka u noworodka?
Jak długo żółtaczka u noworodka może się utrzymywać? Fizjologiczna żółtaczka noworodków rozwija się już od drugiej doby życia dziecka. Naturalnie powinna w ciągu 7–10 dób. To, jak długo trwa żółtaczka u noworodka i czy przerodzi się w stan patologiczny, zależy od kilku czynników, w tym od wystąpienia konfliktu serologicznego czy obecności inhibitorów przemian bilirubiny w mleku matki.
Żółtaczka u noworodka – leczenie
W przypadku fizjologicznej żółtaczki u noworodka – leczenie nie jest podejmowane. Jest to bowiem stan, który samoistnie się rozwija i ustępuje bez interwencji specjalistów.
Niekiedy jednak rozwija się patologiczna żółtaczka u noworodka. Jak rozpoznać tę nieprawidłowość? Oznakami niefizjologicznej, długo utrzymującej się żółtaczki u noworodka są:
- wystąpienie żółtaczki już w pierwszej dobie życia,
- rozwinięcie się żółtaczki dopiero po siódmej dobie życia,
- żółtaczka utrzymuje się dłużej niż 10 dni,
- stężenie bilirubiny we krwi jest ponadnormatywne,
- dziecko wydala szare stolce, a mocz ma ciemne zabarwienie.
We wszystkich tych przypadkach nieleczona żółtaczka u noworodka może poważnie wpłynąć na jego życie i zdrowie. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby stale monitorować wygląd dziecka i stężenie bilirubiny, a w razie potrzeby podjąć odpowiednie metody leczenia żółtaczki u noworodka. Naświetlanie, które jest w tym celu powszechnie, stosowane uwzględnia wiek ciąży oraz ewentualne czynniki ryzyka związane z trwającą żółtaczką u noworodka. Fototerapia nie może być jednak traktowana jako metoda profilaktyczna, ze względu na to, że zwiększa ryzyko rozwoju nowotworu. Ponadto powikłaniem żółtaczki u noworodka leczonej fototerapią przy zastosowaniu konwencjonalnych lamp może być rozwój stresu oksydacyjnego.
Choć najpowszechniej stosowaną metodą terapii jest naświetlanie noworodka, żółtaczka może być też leczona przez przetoczenie immunoglobuliny IgG. Ma to miejsce przy chorobie hemolitycznej powiązanej z żółtaczką u noworodka (konflikt krwi). Metoda ta jest jednak coraz rzadziej stosowana z uwagi na profilaktykę konfliktu serologicznego z zastosowaniem immunoglobuliny anty-D u ciężarnych.
Zapewne zastanawiasz się po diagnozie żółtaczki u noworodka – ile dni w szpitalu dziecko będzie musiało spędzić. Czas leczenia jest zależny od wyjściowego poziomu bilirubiny we krwi i tempa, z jakim spada. Również po zakończeniu hospitalizacji ważna jest uważna obserwacja dziecka z żółtaczką noworodka. W domu powodem do niepokoju i ponownego udania się do szpitala jest nadmierna senność malucha, konieczność wybudzania na karmienie i wzmagające się zażółcenie skóry.
Żółtaczka u noworodka – przyczyny
Noworodek w pierwszych dwóch dobach życia za zgodą rodziców zaszczepiony zostaje przeciw WZW B (żółtaczka zakaźna). Na tę chorobę zyskuje wówczas odporność. Nieprawidłowość ta nie ma jednak związku z fizjologiczną żółtaczką noworodków. Szczepienie nie chroni więc dziecka przed tym zespołem objawów klinicznych.
Przyczyną żółtaczki u noworodka jest nadmierne odłożenia się bilirubiny w skórze oraz tkance podskórnej. Sama bilirubina (in. barwnik żółciowy) powstaje przez rozpad hemoglobiny w erytrocytach (czerwonych krwinkach). Poza łonem matki organizm dziecka nie potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju aż tak dużej liczby czerwonych krwinek. Mało tego! Potrzebuje innego typu hemoglobiny. Czerwone krwinki muszą się więc rozpaść, by zmniejszyć swoją liczebność i wymienić rodzaj hemoglobiny.
Powstała w procesie rozpadu czerwonych krwinek bilirubina jest przetwarzana w przewodzie pokarmowym i wydalana wraz ze stolcem oraz moczem.
Patologiczna żółtaczka noworodków (poziom bilirubiny powyżej 7 mg/dl w pierwszej dobie) może być natomiast spowodowana:
- obecnością inhibitorów przemian bilirubiny w mleku matki,
- konfliktem serologicznym,
- chorobą wątroby
- żółtaczką pokarmową u noworodka (żółtaczka typu A),
- żółtaczką mechaniczną u noworodka (niedrożność dróg żółciowych).
Bibliografia:
- M. Lachowska, A. Szafrańska, Żółtaczka okresu noworodkowego, [w:] (red.) B. Królak-Olejnik, Neonatologia: podręcznik dla studentów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego oraz lekarzy specjalizujących się w neonatologii, pediatrii, medycynie rodzinnej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Wrocław 2016, s. 124–139.
- J. Tołłoczko, Rekomendacje PTN dotyczące leczenia żółtaczek u noworodków w praktyce, https://cnol.kobiety.med.pl/wp-content/uploads/2021/06/Rekomendacje-PTN-dotyczace-lecznia-zoltaczek-u-noworodkow-w-praktyce.pdf, dostęp: 27.09.2022 r.
- P. Sawiec, Żółtaczka noworodków, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52302,zoltaczka-noworodkow, dostęp: 27.09.2022 r.
