Jałowiec to iglak hodowlany głównie w celach ozdobnych, ale mający również zastosowanie w gastronomii oraz poprawie jakości zdrowia. Z artykułu można dowiedzieć się, jakie są właściwości i działanie jałowca.
Co to jest jałowiec?
Jałowiec (Juniperus) to rodzaj iglastych roślin, które występują powszechnie w Polsce i na całym świecie. Co ciekawe jest to (prawie) najbardziej rozpowszechniony iglak na Ziemi, oczywiście zaraz po numerze jeden, czyli po sosnach.
Jałowiec bardzo często hodowlany jest w celach ozdobnych, ale znajduje szerokie zastosowanie również w innych obszarach. Właściwości zdrowotne jałowca wykorzystywane są w niektórych dolegliwościach i jednostkach chorobowych, o których można przeczytać poniżej. Ponadto szyszkojagody jałowca pospolitego są wykorzystywane w kulinariach, szczególnie w tradycyjnej kuchni polskiej podczas przyrządzania mięs oraz staropolskich przepisów. Jałowiec można zakupić w formie przyprawy złożonej z samego jałowca lub wchodzącego w skład mieszanek przyprawowych. Olejek z jałowca wykorzystywany jest również w produkcji ginu i w browarnictwie.
Jałowiec pospolity to zawsze zielony krzew występujący w każdym zakątku Polski. W przeszłości traktowany był przez ludność jako roślina magiczna, prawdopodobnie przez właściwości lecznicze i działanie antyseptyczne.
Poznaj właściwości kocanki piaskowej - Kocanka piaskowa - właściwości, przeciwwskazania.
Jak wygląda jałowiec?
Gatunków drzew z rodziny Juniperus jest całe mnóstwo. Ciężko jednoznacznie opisać jak wygląda jałowiec, ponieważ każdy z gatunków może znacząco różnić się od siebie. Z tego względu opiszemy jak wygląda jałowiec pospolity, czyli powszechny gatunek w Polsce. Jałowiec pospolity sam w sobie jest dość zmienny i może znacząco różnić się w zależności od miejsca, w którym rośnie. Jałowiec pospolity może rosnąć na kilkanaście metrów wzwyż lub może być rośliną płożącą się i osiągać niewielkie rozmiary. Niezależnie od tego jak rośnie to jest to wiecznie zielona roślina iglasta, która rozgałęzia się w różnych kierunkach. Charakteryzuje się obecnością szyszkojagód - szyszek wyglądem przypominających mięsiste jagody. Szyszkojagody są źródłem wielu cennych składników odżywczych, w tym minerałów i flawonoidów.
Drzewo jałowca niezależnie od surowca jest bardzo wartościowe. Drogocenne związki obecne są w każdej części rośliny, ale najwięcej i najczęściej wykorzystywane w tym celu są wspomniane szyszkojagody. Z szyszkojagód produkuje się również olejek z jałowca, który charakteryzuje się wieloma właściwościami zdrowotnym.
Jałowiec właściwości
Właściwości lecznicze jałowca pospolitego dotyczą głównie szyszkojagód oraz olejku, który z nich powstaje. Jałowiec jest źródłem wielu wartościowych składników, a dokładniej mówiąc:
- składników mineralnych (wapń, żelazo, miedź, chrom),
- flawonoidów,
- kwasów organicznych (kwasu jabłkowego, octowego i mrówkowego),
- olejków eterycznych,
- pektyn,
- glikozydów,
- inozytolu,
- chlorofili,
- fitohormonów,
- garbników (wszystkie wymienione składniki bardzo często wchodzą w skład suplementów na zdrowie).
Uważa się, że najwięcej korzyści zdrowotnych z jałowca zyskają osoby borykające się z problemami związanymi z układem pokarmowym, a także oddechowym i moczowym. Poza tym dobrze przebadane właściwości zdrowotne jałowca związane są z jego działaniem antyseptycznym (możliwym dzięki seskwiterpenom).
Jałowiec - właściwości lecznicze:
- antyseptyczne - pomocne w infekcjach układu moczowego (nerek, pęcherza moczowego, dróg moczowych, prostaty),
- usprawniające pracę wątroby,
- wspierające odporność,
- moczopędne,
- obniżające ciśnienie krwi,
- rozgrzewające,
- zmniejszające dolegliwości z układu trawiennego (zajrzyj do suplementów na odchudzanie),
- żółciopędne.
Jak widać właściwości jałowca są dość szerokie, ale skupione wokół działania układu pokarmowego.
Jałowiec działanie
Działanie jałowca pospolitego, np. działanie moczopędne może być wskazane w zakażeniach układu moczowego, szczególnie że jałowiec ma silne działanie antyseptyczne (odkażające). Z kolei jego działanie rozgrzewające znajduje zastosowanie w preparatach na różne dolegliwości reumatyczne oraz skórne, np. czyraki, stany zapalne skóry oraz zmiany w przebiegu łuszczycy. Właściwości związane ze zmniejszeniem dolegliwości ze strony układu pokarmowego obejmują działanie wspomagające w niestrawności, wzdęciach czy bólach żołądka (jest to związane głównie z działaniem żółciopędnym i ułatwiającym trawienie ciężkostrawnych tłuszczów). Działanie w obrębie układu oddechowego związane jest z ułatwieniem odkrztuszania. Warte chwilę uwagi są również właściwości herbaty z głogu Herbata z głogu - działanie, przeciwwskazania, przepis.
Różnorodne właściwości i związane z nimi działanie jałowca przyczyniają się do sporej popularności omawianej rośliny. Olejek z jałowca i owoce jałowca są chętnie wykorzystywane jako element terapii różnych dolegliwości wśród osób, które cenią sobie medycynę naturalną i ludową. Jałowiec można zakupić w formie olejków (eterycznych oraz do inhalacji), wyciągów, maści rozgrzewających oraz ziół do zaparzania. Jałowiec wchodzi również w skład kosmetyków, np. szamponów i odżywek do włosów.
Gdzie kupić jałowiec?
Owoce jałowca są bardzo łatwo dostępne. Jałowiec można dostać w formie przyprawy praktycznie w każdym dziale z przyprawami w sklepach spożywczych. Owoce jałowca dostępne w taki sposób mogą być pomocne w różnych dolegliwościach, nie tylko w celu doprawienia potrawy. Osoby chcące skorzystać z olejku z jałowca mogą zakupić go w sklepach zielarskich oraz sklepach online z olejkami i suplementami diety. Jako ciekawostkę można dodać, że z jałowca przyrządza się również regionalny napój, który produkowany jest w województwie łódzkim.
Przeciwwskazania do stosowania jałowca
Na koniec warto dodać kilka słów na temat przeciwwskazań do przyjmowania preparatów z jałowcem. Jałowiec nie jest wskazany w wielu dolegliwościach związanych z układem pokarmowym, między innymi w przypadku choroby wrzodowej czy w stanach zapalnych jelit. Poza tym nie powinno się go stosować na podrażnienia skóry. Dodatkowo jałowiec może powodować krwawienia. Nie zaleca się również stosowania jałowca w ciąży i podczas karmienia piersią. W niektórych przypadkach może dojść do wystąpienia alergii. Dzienna bezpieczna dawka spożycia jałowca wynosi 2-10g w przypadku owoców i 20-100 mg olejku.
Bibliografia:
- Surmiński J., Właściwości i wykorzystanie jałowca pospolitego Juniperus communis, Sylwan, 2004
- Boratyński A., Boratyńska K., Jałowce występujące w sposób naturalny w Europiei w regionie śródziemnomorskim – przegląd, ROCZNIK POLSKIEGO TOWARZYSTWA DENDROLOGICZNEGO, 2021
- Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, PZWL, 1987.
