Guarana jest cenioną rośliną leczniczą. Stanowi popularny składnik suplementów diety. Pierwsze oficjalne doniesienia dotyczące korzystnego wpływu jej zażywania na zdrowie pochodzą z XIX wieku. Od tamtego czasu ekstrakty pozyskiwane z nasion guarany badano na szeroką skalę. Wykazano m.in., że posiadają właściwości psychostymulujące, przeciwzapalne, antyoksydacyjne i sprzyjające utracie nadprogramowych kilogramów. Kiedy zatem warto sięgać po guaranę i jak ją stosować? Odpowiedź znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
Guarana – co to?
Na wstępie odpowiedzmy jednak na pytanie co to jest guarana. Wiele osób nie zdaje sobie bowiem sprawy, skąd pochodzi ten gatunek rośliny i która jej część działa prozdrowotnie. Otóż guarana (łac. Paulinia cupana) to brazylijska pnąca roślina pochodząca z dorzecza Amazonki. Ceni się ją przede wszystkim za owoce, które gdy dojrzeją mają wielkość jagód kawy. Wyglądem przypominają ludzkie oko. Surowiec leczniczy stanowią wyciągi pozyskiwane ze sproszkowanych nasion guarany. Ich korzystny wpływ na zdrowie potwierdzają zarówno badania in vitro jak i badania kliniczne.
Obecnie 70% zbiorów guarany wykorzystywanych jest przez przemysł spożywczy w produkcji napojów bezalkoholowych i energetycznych, podczas gdy pozostałe 30% przetwarzane jest na proszek przeznaczony m.in. na suplementy diety.
Guarana – właściwości
Właściwości zdrowotne guarany są bardzo szerokie, co jest wynikiem bogatego składu chemicznego rośliny. Do najważniejszych związków bioaktywnych surowca należą alkaloidy purynowe: kofeina (3-5% suchej masy), teofilina i teobromina. Poza tym guarana zawiera także związki polifenolowe, w tym garbniki oraz saponozydy, związki mineralne, skrobię i białko. Jej smak określany jest jako cierpki, co spowodowane jest wysoką zawartością tanin, w tym katecholu.
Ekstrakty z guarany prezentują właściwości analeptyczne (pobudzające), przeciwutleniające oraz adaptogenne, czyli zwiększające odporność organizmu na działanie czynników stresowych. Poza tym ich stosowanie wpływa na ograniczenie uczucia głodu i zwiększenie tolerancji na wysiłek fizyczny.
Guarana – działanie
Sprawdźmy zatem dokładniej na co pomaga guarana. Wysoka zawartość kofeiny w surowcu sprawia, że silnie pobudza on ośrodkowy układ nerwowy (OUN) zarówno jeśli chodzi o ośrodki autonomiczne podwzgórza, rdzenia przedłużonego, jak i korę mózgu. Dochodzi także do pobudzenia ośrodka oddechowego oraz naczynioruchowego. Zastosowanie guarany wpływa na rozszerzenie mięśni gładkich naczyń krwionośnych, z wyjątkiem naczyń mózgowych, które zwęża. Efektem takiego działania jest ogólna poprawa koncentracji, usprawnienie procesów myślowych, zniesienie uczucia zmęczenia i senności. Badania dowodzą skuteczność guarany w redukowaniu zmęczenia m.in. u osób poddawanych chemioterapii.
Wskazuje się ponadto, że surowiec może być potencjalnie użyteczny w znoszeniu lęku oraz przy spadkach nastroju i migrenowych bólach głowy. Poza tym wykorzystuje się go niekiedy także jako składnik preparatów wspomagających leczenie głodu nikotynowego oraz środek wspomagający proces odchudzania. Zawarte w guaranie związki, głównie kofeina, wpływają bowiem na metabolizm, pobudzając proces termogenezy.
Po suplementy guarany warto zatem sięgać w przypadku:
- zmęczenia fizycznego i psychicznego;
- pogorszenia koncentracji;
- spadku wydolności;
- spadku libido;
- nadmiernego apetytu;
Guarana – przeciwwskazania
Choć odpowiedź na pytanie czy guarana jest zdrowa oczywiście brzmi - tak, należy pamiętać, że nie każdy może ją stosować. Nie zaleca się, aby sięgały po nią osoby szczególnie wrażliwe na działanie kofeiny. Suplementy guarany nie są także wskazane w przypadku problemów z bezsennością oraz nadmierną pobudliwością nerwową.
Jak wskazują dane literaturowe przyjmowanie guarany w ciąży jest najprawdopodobniej bezpieczne, jeśli wziąć pod uwagę spożywanie jej w ilościach typowych dla żywności. Jednak z uwagi na wysoką zawartość kofeiny nie zaleca się jej dodatkowego suplementowania. Kobiety karmiące piersią powinny unikać preparatów guarany, gdyż ich stosowanie może wpływać negatywnie na dziecko, powodując nasilone pobudzenie, problemy ze snem i nerwowość.
Poza tym, tak jak inne środki roślinne, mogą one wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, w tym lekami przeciwkrzepliwymi (m.in. kwas acetylosalicylowy, czyli popularna aspiryna), przeciwcukrzycowymi, przeciwpadaczkowymi oraz teofiliną stosowaną w schorzenia dróg oddechowych.
Guarana - jak stosować?
Dawkowanie guarany powinno odbywać się ściśle ze wskazaniami producenta. Nie ma jednak jasnej odpowiedzi ile guarany na dzień należy przyjmować. Najczęściej rekomendowane dobowe dawki nie przekraczają 1000 mg ekstraktu. Przy zakupie warto zwrócić uwagę na deklarowaną przez producenta zawartość kofeiny w preparacie. Zwykle waha się ona w granicach od 40 do 250 mg.
Warto także dodać, że na rynku suplementów diety guarana może występować jako jedyny składnik danego preparatu lub stanowić jeden ze składników złożonego środka, który zwykle dodatkowo zawiera witaminy i minerały. A zatem jaka guarana jest najlepsza? Zdecydowania ta standaryzowana na konkretną zawartość kofeiny.
Wpływ guarany na organizm
Efekty guarany związane z jej wpływem na organizm zauważalne mogą być już w krótkim czasie od rozpoczęcia jej stosowania. Ogólnie uznaje się ją za surowiec bezpieczny. Jak podają dane literaturowe, w dawce odpowiadającej do 400 mg kofeiny, guarana nie wykazuje negatywnego wpływu na organizm. Należy jednak pamiętać o indywidualnych predyspozycjach i wrażliwości na kofeinę.
Przedawkowanie guarany (obserwowane zwłaszcza w przypadku osób spożywających zbyt duże ilości napojów energetycznych) może skutkować występowaniem charakterystycznych objawów, w tym nadmiernego pobudzenia psychoruchowego, nerwowości czy problemów ze snem.
Bibliografia:
- Torres E i wsp. Effects of the consumption of guarana on human health: A narrative review. Compr Rev Food Sci Food Saf 2022 Jan;21(1):272-295.
- Matławska I. Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, 2008
- https://medlineplus.gov/druginfo/natural/935.html#Safety (data wejścia: 16.09.2022)
- https://opieka.farm/suplementy/paulinia-guarana-paullinia-cupana-kunth/#Bezpieczenstwo_stosowania_guarany (data wejścia: 16.09.2022)
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378874113005771 (data wejścia:16.09.2022)
