Nie ma chyba popularniejszego surowca zielarskiego na uspokojenie niż melisa. Jej liście, zarówno świeże jak i te suszone, mogą być w łatwy oraz szybki sposób wykorzystywane do sporządzania naparów. Alternatywę dla ich stosowania stanowią dostępne w aptekach, gotowe preparaty. W poniższym poradniku przypominamy najważniejsze informacje na temat melisy lekarskiej.
Melisa działanie - czy melisa uspokaja?
Melisa lekarska (łac. Melissa officinalis L.) to roślina z rodziny Jasnotowatych (łac. Lamiaceae). Jej bliską „krewniaczką” jest m.in. mięta oraz szałwia. Melisa występuje w wielu zakątkach świata, jako roślina dziko rosnąca, ale i uprawna. Jest też jednym z chętniej wybieranych ziół na domowe parapety, zwłaszcza do kuchni. Ma to oczywiście związek z jej walorami kulinarnymi. W wielu zakątkach światach uznaje się ją bowiem za przyprawę i powszechnie wykorzystuje do sporządzania np. dań kuchni azjatyckiej.
Lecznicze właściwości melisy są znane i doceniane od dawna. Odpowiadają za nie przede wszystkim składniki olejku eterycznego obecnego w surowcu. Do pozostałych, ważnych składników biologicznie aktywnych należą kwasy fenolowe, m.in. kwas rozmarynowy, a także garbniki, terpeny oraz flawonoidy. W liściach melisy obecne są także niektóre minerały oraz witaminy, w tym witamina C.
Tradycyjne zastosowanie melisy dotyczy przede wszystkim dolegliwości związanych z nadmiernym pobudzeniem i napięciem nerwowym. Wykorzystuje się ją także przy bezsenności. Melisa na sen to jeden z chętniej wybieranych, naturalnych sposobów ułatwiających zasypianie.
Badania prowadzone na modelu zwierzęcym potwierdzają jej działanie przeciwlękowe oraz uspokajające. A zatem czy melisa uspokaja także ludzi? Choć doniesienia naukowe są w tym zakresie ograniczone, Europejska Agencja ds. Leków (EMA) uznaje melisę za tradycyjny produkt leczniczy stosowany w celu znoszenia łagodnych objawów stresu psychicznego oraz ułatwiający zasypianie.
Według badaczy, uspokajające działanie wyciągów z liści melisy na ośrodkowy układ nerwowy jest wynikiem zmniejszania rozkładu kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), a co zatem idzie, zwiększania jego stężenia w ustroju. Jak powszechnie wiadomo, GABA w naturalny sposób ogranicza przewodzenie bodźców w mózgu i sprzyja wyciszeniu organizmu oraz relaksacji.
Po jakim czasie działa melisa
Jako ziołowy środek leczniczy melisa na uspokojenie najczęściej nie działa natychmiastowo. W celu uzyskania oczekiwanych efektów jej zażywanie wymaga zwykle dłuższego czasu. Wiele osób stosuje ją jednak z dobrym skutkiem „doraźnie”, czyli np. po ciężkim, stresującym dniu. Jeśli nigdy dotąd nie były zażywane syntetyczne leki nasenne lub uspokajające, organizm na herbatę z melisy może zareagować nadzwyczaj dobrze.
Warto dodać, że jej dobroczynny wpływ na zdrowie nie ogranicza się wyłącznie do działania uspokajającego. Wyciągi z melisy posiadają bowiem potwierdzone klinicznie działanie przeciwwirusowe (kwas rozmarynowy) względem wirusów opryszczki. Dlatego też melisę można spotkać w składzie maści stosowanych w tej właśnie dolegliwości. Od pewnego czasu prowadzone są także badania badające wpływ surowca na odporność.
Ile razy dziennie można przyjmować melisę?
W zależności od potrzeb, napary z liści melisy mogą być przyjmowane nawet do kilku razy dziennie. Najczęściej zaleca się przygotowywanie wyciągu wodnego z 2-3 gramów suszonego surowca (200 ml wody) i picie go do 3 razy na dzień.
W przypadku problemów z zasypianiem, wskazane jest picie melisy krótko przed snem, najlepiej do godziny czasu.
Choć nie wykazano, aby dłuższe stosowanie surowca wiązało się z występowaniem poważnych działań niepożądanych, często wskazuje się, że czas stosowania nie powinien przekraczać kilku tygodni. Gdy zależy nam na dłuższym, regularnym stosowaniu naparów z liści melisy, warto po kilku tygodniach zrobić dłuższą przerwę, po czym ponownie powrócić do stosowania. Takie podejście zalecane jest w przypadku większości ziół.
Produkty z melisą
Dostępne na rynku preparaty melisy występują w różnej postaci. Najczęściej są to:
- Melisa w tabletkach (zwykle w połączeniu z innymi ziołami działającymi uspokajająco);
- Melisa w płynie:
- Alkoholowe wyciągi (intrakty);
- Melisa w syropie;
- Melisa w kroplach.
Dawkowanie melisy jest naturalnie uzależnione od wybranego środka. Zwykle wskazane jest ich zażywanie 2-3 razy dziennie.
Sięgając po gotowe preparaty melisy, warto wybierać te, które zawierają standaryzowane wyciągi z surowca. Standaryzacja zapewnia wymaganą zawartość określonych związków aktywnych w surowcu, co jest gwarantem skuteczności działania danego środka i świadczy na korzyść jego jakości.
Melisa dla dzieci
Melisa na uspokojenie dla dzieci, np. w postaci delikatnych naparów, może być stosowana powyżej 12. roku życia. Tak mówią oficjalne rekomendacje EMA. Wielu rodziców podaje je jednak także młodszym pociechom, nie obserwując negatywnych skutków.
Co więcej, na polskim rynku farmaceutycznym, dostępna jest melisa w syropie dla dzieci, który może być podawany już po skończonym 6. roku życia.
Melisa w ciąży
Oficjalnie, zgodnie z monografią Europejskiej Agencji ds. Leków, melisa w ciąży nie jest wskazana do stosowania, podobnie jak większość roślinnych surowców olejkowych (brak danych). Nie ma jednak badań, które wskazywałyby na jej szkodliwość względem rozwijającego się płodu. Z uwagi na bezpieczeństwo, ewentualne, doraźne zastosowanie herbaty z melisy w okresie ciąży (np. w problemach ze snem lub w nadmiernej nerwowości), najlepiej skonsultować z lekarzem.
Melisa przy karmieniu piersią nie jest zalecana.
Melisa przeciwskazania
Melisa lekarska uznawana jest za surowiec bezpieczny, po stosowaniu którego bardzo rzadko występują działania niepożądane. Warto jednak pamiętać, że tak jak każdy środek o działaniu uspokajającym, może mieć negatywny wpływ na zdolność obsługi maszyn oraz prowadzenia pojazdów.
Poza tym, nie należy jej łączyć z lekami o działaniu nasennym i uspokajającym (np. barbiturany) oraz lekami o działaniu cholinolitycznym.
Przeciwwskazaniem do stosowania melisy jest także uczulenie na surowiec lub preparaty zawierające w składzie ekstrakty z niego pozyskiwane.
Bibliografia:
- Kiss A. Lek pochodzenia naturalnego. PZWL 2022, Warszawa.
- https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-monograph/final-community-herbal-monograph-melissa-officinalis-l-folium_en.pdf (data wejścia: 21.11.2022).
- https://opieka.farm/melisa-lekarska-melissa-officinalis-l/#footnote_17_15118 (data wejścia: 21.11.2022).
