Witamina A sama w sobie nie istnieje. Nie jest to bowiem jeden związek, ale ich grupa – pochodnych karotenu, które są przekształcane w wątrobie i jelicie cienkim. Na co wpływa witamina A? Jakie konsekwencje zdrowotne wywołują jej nadmiar i niedobór? Wyjaśniamy to w naszym artykule.
Witamina A – na co
Co to jest witamina A? Jest to pochodna karotenu (prowitamina A), którą wątroba i jelita cienkie przekształcają do postaci witaminy A. Zatem mięso, warzywa czy owoce mają w sobie związki, które organizm przetwarza dopiero do postaci witaminy A. Na co jest dobra? Z pewnością nie raz słyszałeś o jej właściwościach przeciwstarzeniowych. To właśnie dlatego jest częstym składnikiem kosmetyków nurtu anti-aiging.
Na co jest witamina A zalecana przez lekarzy i dietetyków? Co daje witamina A? Jest to związek, który:
- poprawia widzenie,
- redukuje wiotkość i zrogowacenie skóry,
- wzmacnia włosy i paznokcie,
- poprawia stan kości,
- pozytywnie wpływa na męską potencję.
Ponadto witamina A wpływa na odporność – jej niedostatki utrudniają organizmowi pokonywanie patogenów. Jeśli więc zastanawiasz się, czemu zapobiega witamina A? Odpowiedź brzmi: częstym i nawracającym infekcjom.
Na co działa witamina A u dzieci? Przede wszystkim zapewnia prawidłowy ich rozwój. Skutkami niedoboru witaminy A jest bowiem niedokrwistość i spowolnienie, a nawet zahamowanie wzrostu.
Witamina A – działanie
Zastanawiasz się, co robi witamina A? Działanie pochodnej karotenu wyróżnia się w dwóch obszarach: mechanizmu widzenia i regulowania wzrostu komórek nabłonka.
Retinol, czyli podstawowa forma witaminy A, umożliwia odbieranie bodźców wzrokowych. Uczestniczy w powstawaniu impulsów w światłoczułych komórkach oraz wchodzi w skład rodopsyny, czyli światłoczułego barwnika w siatkówce oka. Jeśli więc nie dostarczasz organizmowi witaminy A – niedobór objawi się trudnością w widzeniu po zmierzchu (choć może być to też sygnałem, że organizmowi potrzebne są minerały np. cynk).
To nie wszystkie obszary oddziaływania witaminy A. Co daje jeszcze ten związek? Dzięki regulowaniu wzrostu komórek nabłonkowych wspomaga gojenie ran i łagodzenie stanów zapalnych.
Na co działa witamina A poza wymienionymi obszarami? Jest naturalnym antyoksydantem. Spowalnia procesy starzenia i zapobiega rozwojowi stresu oksydacyjnego. Pomaga też zachować właściwą gęstość kości, dzięki czemu prawidłowo się one rozwijają.
Witamina A – właściwości
Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu niezwykle ważna jest właściwa podaż witaminy A. Na co jest skuteczna ta pochodna karotenu? Jej kluczowe właściwości to:
- utrzymanie wzroku w dobrej kondycji,
- działanie antynowotworowe,
- udział w procesie rozrodczym (pozwala zachować płodność),
- sprzyjanie prawidłowemu wzrostowi (płodów i dzieci),
- udział w podziałach komórkowych, co m.in. usprawnia gojenia się ran,
- utrzymanie ciągłości błon śluzowych wyściełających układ pokarmowy, oddechowy, moczowy i płciowy.
Ponadto właściwością witaminy A jest wspieranie syntezy hormonów steroidowych np. testosteronu, który umożliwia dojrzewanie plemników i reguluje popęd płciowy. Warto sięgać po produkty, w których występowanie witaminy A jest wysokie także dlatego, że pobudza ona produkcję czerwonych krwinek w szpiku kostnym.
Właściwości Wit. A doceniane są w dermatologii. Na co witamina A wywiera tak korzystny wpływ, że jest w stanie poprawić kondycję skóry i nabłonków? Przede wszystkim:
- stymuluje syntezę fibroblastów i keratynocytów, co poprawia napięcie skóry,
- pogrubia naskórek, zabezpieczając skórę przed uszkodzeniem i utratą wilgoci;
- spowalnia transport melaniny do keratynocytów, co redukuje przebarwienia;
- działa antyoksydacyjnie;
- chroni skórę przed promieniowaniem UV.
Gdzie występuje witamina A
Organizm nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć witaminy A. Musisz dostarczyć mu ten składnik wraz z pożywieniem. Dzienne zapotrzebowanie wynosi dla kobiet: 700 µg, a mężczyzn: 900 µg. Gdzie jest witamina A? Występowanie tego związku jest wysokie w:
- żółtkach jaj (272 µg/100 g),
- maśle (814 µg/100 g),
- margarynie (600–900 µg/100 g),
- wątrobie wieprzowej (3 000 µg/100 g),
- serach żółtych (213–382 µg/100 g),
- marchwi (1656 µg/100 g),
- papryce czerwonej (528 µg/100 g),
- brokułach (153 µg/100 g).
Jeśli wiesz, co zawiera witaminę A i regularnie spożywasz te produkty, a mimo to odczuwasz objawy jej niedoboru – skonsultuj się ze specjalistą i sięgnij po suplementy.
Niedobór witaminy A
Niedostateczna podaż witaminy A i objawy jej niedoboru to przypadłość mieszkańców krajów ubogich. W Europie najczęściej jest to konsekwencja źle zbilansowanej diety, uszkodzenia wątroby i zaburzonego wchłaniania. Dość często zdarzają się również u dzieci wybiórczych pokarmowo.
O niedoborze witaminy A mowa jest, gdy jej poziom w surowicy wynosi mniej niż 0,3 mg/l).
Skutki niedoboru witaminy A
Jakie są skutki niedoboru witaminy A? Stan ten doprowadza do zaburzenia:
- funkcjonowania wzroku,
- kondycji skóry, włosów i paznokci,
- płodności,
- rozwoju płodu,
- wzrostu dzieci,
- funkcjonowania układu kostnego,
- kondycji nabłonków dróg oddechowych, pokarmowych i moczowo-płciowych.
Niedobór witaminy A – objawy
Jednym z charakterystycznych objawów niedoboru witaminy A jest zaburzenie widzenia po zapadnięciu zmroku. Choroba ta to ślepota zmierzchowa, zwana również kurzą ślepotą. Jest to jeden z najbardziej charakterystycznych objawów hipowitaminozy, który może przerodzić się w:
- zgrubienie i suchość spojówek,
- suchość rogówki,
- zapalenie powiek,
- mętnienie i zmiękczenie rogówki,
- utratę wzroku.
Na problemach ze wzrokiem nie kończą się jednak skutki niedoboru witaminy A. Niedobór tego składnika objawia się suchością i szorstkością skóry, wzmożonym rogowaceniem naskórka i wypadaniem włosów. Znacznie wydłuża się również gojenie, co sprzyja rozwojowi infekcji. Hipowitaminoza może też zaburzać odporność, prawidłowy wzrost dzieci i wywołać anemię. Warto więc rozważyć suplementację (np. w postaci multiwitaminy) pod kontrolą specjalisty.
Witamina A – nadmiar
Zarówno skutki niedoboru, jak i nadmiaru witamin są niebezpieczne dla organizmu. Jeśli wdrożysz suplementy bez konsultacji ze specjalistą – ucierpi na tym twoje zdrowie na skutek przedawkowania witaminy A. To stan, gdy poziom witaminy A w surowicy przekracza 1,2 mg/l. Wobec tego zastosowanie witaminy A w postaci wysokich dawek suplementów powinno odbywać się pod kontrolą lekarza lub dietetyka.
Nadmiar witaminy A – skutki
W przypadku witaminy A – nadmiar i niedobór negatywnie wpływają na kondycję skóry, włosów i paznokci. Przy hiperwitaminozie dochodzi dodatkowo do podwyższenia ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego oraz powiększenia wątroby i śledziony.
U dzieci nadmiar retinoidów doprowadza do podwyższenia ciśnienia wewnątrz czaszki i ucisku na nerw wzrokowy, co skutkuje problemami z widzeniem. Do tego spowolniony zostaje wzrost, pojawiają się obrzęki ciała i zaburzenia słuchu.
Nadmiar witaminy A – objawy
Nadmierne stosowanie witaminy A może się objawiać:
- suchością, rogowaceniem i pękaniem warg,
- łamliwością włosów i paznokci,
- bólami głowy, kości i mięśni,
- nudnościami, wymiotami i utratą apetytu,
- zmęczeniem i sennością,
- żółto-pomarańczowym zabarwieniem skóry,
- krwotokami z nosa,
- światłowstrętem.
W przypadku kobiet ciężarnych, u których dojdzie do hiperwitaminozy, pojawia się ryzyko wad rozwojowych płodu.
Bibliografia:
- M. Zasada, A. Adamczyk, Witamina A. Budowa i mechanizm działania, „Kosmetologia Estetyczna” 2018, vol. 7, nr 5, s. 517–521.
- H.Bojarowicz, A. Płowiec, Wpływ witaminy A na kondycję skóry, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2010, nr 91(3), s. 352–356.
- Micronutrient Inadequacies in the US Population: an Overview, https://lpi.oregonstate.edu/mic/micronutrient-inadequacies/overview#shortfall-micronutrients, dostęp: 18.08.2022 r.
- M. Piekarska, A. Tużnik, A. Dobosz, Witaminy w pigułce. Witamina A, https://www.jagiellonskiecentruminnowacji.pl/wp-content/uploads/2019/01/witaminy_w_piguce_a.pdf, dostęp: 18.08.2022 r.
