Żółtaczka to stan, w którym skóra, białka oczu i błony śluzowe żółkną z powodu wysokiego poziomu bilirubiny - żółto-pomarańczowego barwnika żółci. Przyczyny jej występowania mogą być różne. Dolegliwość tę obserwuje się m.in. w przebiegu wirusowych zakażeń wątroby typu A, B lub C. Sprawdź co warto wiedzieć na ten temat.
Żółtaczka typu a
Wirusowe zapalenie wątroby typu A, potocznie określane jako żółtaczka zakaźna typu A wywoływane jest przez wirusa zapalenia wątroby typu A (HAV). Wirus rozprzestrzenia się drogą fekalno-oralną, gdy niezarażona i niezaszczepiona osoba spożywa żywność lub wodę skażoną odchodami osoby zakażonej. Dlatego też często żółtaczka typu A nazywana jest chorobą „brudnych rąk”. Wskaźnik zachorowalność jest zdecydowanie większy w krajach o znacznie pogorszonych warunkach sanitarnych.
Objawy żółtaczki typu A to w pierwszym okresie obejmują zwykle dolegliwości grypopodobne (m.in. gorączka i bóle mięśni). Po pewnym czasie obserwowane są także zaburzenia gastryczne, jak: nudności, wzdęcia, zgaga. Charakterystyczne są także zażółcenie skóry, błon śluzowych, białkówki oczu oraz ciemny mocz. Okres inkubacji WZW A wynosi zwykle 14–28 dni. Przebyte zakażenie, podobnie jak szczepienie, zapewnia trwałą odporność na zachorowanie.
Objawy zapalenia wątroby typu A wahają się od łagodnego do ciężkiego. Dorośli częściej niż dzieci mają dokuczliwe symptomy. W przeciwieństwie do wirusowego zapalenia wątroby typu B i C, wirusowe zapalenie wątroby typu A nie powoduje przewlekłej choroby wątroby jak marskość, ale może przyczyniać się np. do ostrej niewydolności wątroby, która niekiedy prowadzi do zgonu.
Żółtaczka typu B
Żółtaczka obserwowana jest także w przebiegu wirusowego zapalenia wątroby typu B. Schorzenie to należy do niebezpiecznych. Jego zakaźność jest znacznie wyższa m.in. w porównaniu z wirusem HIV. Najczęściej wymieniane przyczyny żółtaczki typu B to:
- zakażone igły i narzędzia chirurgiczne, gdy brak odpowiedniej higieny w salonach tatuażu, salonach kosmetycznych i fryzjerskich, gabinetach stomatologicznych i lekarskich (przy odpowiedniej higienie ryzyko jest znikome);
- przetoczenie zakażonej wirusem krwi (w praktyce, obecnie zjawisko już nieobserwowane);
- niezabezpieczone stosunki seksualne z osobą zakażoną;
Istnieje także pewne ryzyko przekazania choroby dziecku w trakcie ciąży oraz podczas porodu. Karmienie piersią jest jednak bezpieczne. Od momentu zakażenia WZW B symptomy zakażenia mogą pojawić się w przedziale czasowym od 6 tygodni do nawet pół roku. Co więcej, nie zawsze są obserwowane. Typowe objawy żółtaczki typu B to: gorączka, mdłości, ogólne zmęczenie, zażółcenie powłok skórnych i oczu, bóle i obrzęki w okolicy brzucha, ciemny mocz. Choć w większości przypadku osoby chore wracają do stanu sprzed choroby, wpływ żółtaczki typu B na zdrowie może być niezwykle negatywny. W niektórych przypadkach bowiem schorzenie przybiera charakter przewlekły i nieleczone może prowadzić do rozwoju marskości, a nawet raka wątroby.
Leczenie żółtaczki typu B opiera się na ścisłym stosowaniu się do zaleceń lekarza. Przede wszystkim konieczne jest prowadzenie higienicznego trybu życia (odpowiednia dawka snu, lekkostrawna dieta, eliminacja alkoholu). Niekiedy wykorzystuje się także wybrane leki przeciwwirusowe lub interferony, w zależności od stadium choroby. Niestety wirus WZW B charakteryzuje się wysoką opornością na działanie rozmaitych leków przeciwwirusowych. Jedynym skutecznym sposobem ochrony przed żółtaczką typu B pozostaje szczepienie.
Żółtaczka typu C
Popularnym rodzajem wirusowego zapalenia wątroby jest także to wywoływane przez wirusa HCV. Mówimy wówczas o wirusowym zapaleniu wątroby typu C lub żółtaczce typu C. Do transmisji dochodzi przy bezpośrednim kontakcie z krwią lub płynami ustrojowymi osoby zakażonej, gdy jednocześnie dojdzie do przerwania ciągłości tkanek u osoby zdrowej. Sprawdźmy zatem jak można zarazić się żółtaczką typu C? W praktyce może mieć ono miejsce np. podczas stosowania brudnych igieł lub przedmiotów zanieczyszczonych krwią (np. w gabinetach kosmetycznych czy stomatologicznych), ale także podczas wspólnego korzystania z przyborów kosmetycznych lub uprawiania sportów kontaktowych. Podobnie jak w przypadku żółtaczki typu B do zakażenia nie dochodzi w trakcie karmienia piersią, jednak istnieje okreslone ryzyko przekazania wirusa dziecku w trakcie porodu.
Zakażenie WZW C może mieć przebieg ostry lub przewlekły. Typowe objawy żółtaczki typu C to: ogólne zmęczenie i osłabienie, nudności, bóle brzucha, rzadziej także zażółcenie skóry i oczu. Znacznie częściej jednak choroba przybiera charakter przewlekły i w wielu przypadkach nie daje objawów. Z tego powodu diagnoza bywa stawiana bardzo późno, kiedy obserwuje się już przewlekły stan zapalny i uszkodzenia wątroby (m.in. marskość).
Do tej pory nie wynaleziono skutecznej szczepionki przeciwko WZW C. Leczenie żółtaczki typu C opiera się na stosowaniu leków przeciwwirusowych oraz właściwej diecie.
Żółtaczka – objawy
Jak już wspomniano wcześniej typowe objawy żółtaczki to zażółcenie powłok skórnych, błon śluzowych oraz białkówek oczu. Wyraźna żółtaczka pojawia się jednak zwykle dopiero gdy poziom bilirubiny we krwi przekroczy określony poziom. Poniżej pewnej granicy ślady zażółcenia często można zaobserwować wyłącznie na twardówkach i błonach śluzowych. Objawy żółtaczki mechanicznej, która związana jest z utrudnionym odpływem żółci z wątroby, są bardzo podobne. Należy także podkreślić, że w przebiegu żółtaczki dodatkowo bardzo często obserwuje się uporczywy świąd skóry.
Szczepionka na żółtaczkę
Przyjrzyjmy się zatem jeszcze bliżej zagadnieniu: żółtaczka a szczepienie, bowiem wiele osób ma w tej kwestii sporo wątpliwości. Otóż na rynku farmaceutycznym dostępne są wyłącznie szczepionki przeciwko żółtaczce typu A oraz B. Tę pierwszą zaleca się przede wszystkim osobom podróżującym do rejonów o zwiększonym ryzyku zachorowania (rejony endemiczne), a także pracownikom służby zdrowia, osobom trudniącym się pracą związaną z produkcją żywności czy pracownikom żłobków i przedszkoli. Wskazane (choć nie obowiązkowe) jest także zaszczepienie się wśród wszystkich innych grup (także dzieci) zwłaszcza u osób, które nie przechorowały WZW A.
Jeśli zaś chodzi o szczepienie na WZW B to jest ono obowiązkowe w przypadku wszystkich niemowląt oraz rekomendowane dorosłym z grup ryzyka, którzy wcześniej nie poddali się szczepieniu. Zwykle wymaga się go także przed zabiegami chirurgicznymi w szpitalu.
Żółtaczka – leczenie
Leczenie żółtaczki nie zawsze przebiega tak samo. Terapia ma głównie charakter przyczynowy. Zasadniczo jednak w przypadku każdej żółtaczki, także żółtaczki mechanicznej, dieta stanowi bardzo ważny element terapii. Wskazane jest by była lekkostrawna. Z kolei stosowanie środków takich jak suplementy, witaminy czy minerały, nie powinno odbywać się na własną rękę, a po konsultacji z lekarzem.
Leczenie żółtaczki mechanicznej spowodowanej np. kamieniami żółciowymi może wiązać się z wdrożeniem zabiegu endoskopowego. W przypadku dokuczliwego świądu skóry dopuszczone jest wykorzystywanie preparatów przeciwhistaminowych oraz emolientów.
Bibliografia:
- Klamann J, Smiatacz T. Diagnostyka wirusowych zapaleń wątroby w praktyce lekarza pierwszego kontaktu. Forum Medycyny Rodzinnej 2016; 10(2):66–72.
- https://podyplomie.pl/medycyna/36353,zoltaczka-zakazna-typu-a-czy-to-jeszcze-problem (data wejścia: 04.10.2022)
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK544252/ (data wejścia: 04.10.2022)
