Zespół Raynauda to rodzaj zaburzeń naczynioruchowych diagnozowanych u 3–15% populacji. Najczęściej występuje w towarzystwie chorób reumatologicznych, choć nie jest to regułą. Dlatego tak ważne jest prawidłowe rozpoznanie obecności innych jednostek chorobowych. Wówczas możliwe jest postawienie diagnozy i rozpoczęcie leczenia zespołu Raynauda.
Zespół Raynauda – co to jest
Co to jest zespół Raynauda? To rodzaj zaburzenia naczynioruchowego, przy którym występuje nagłe blednięcie, zaczerwienienie lub zasinienie palców, a niekiedy także uszu i nosa. To efekt nagłego skurczenia się naczyń krwionośnych. Zmiany te mogą być wywołane przez czynniki fizykochemiczne lub emocjonalne.
Jeszcze do niedawna wiązano zaburzenie z chorobą reumatologiczną, Obecnie poszukując odpowiedzi na pytanie, co to jest zespół Raynauda, należy ujmować problem interdyscyplinarnie, ponieważ może współwystępować z innymi jednostkami chorobowymi niż tylko reumatologicznymi.
Zaburzenie może mieć dwie postaci:
- pierwotny zespół Raynauda nazywany chorobą Reunalda (dotyczy 80% przypadków),
- wtórny zespół Raynauda, towarzyszący innym chorobom (tylko wtórną postać zaburzenia powinno nazywać się zespołem Raynauda).
Stwierdzenie choroby Raynauda daje dobre rokowania. Zespół Raynauda niestety mniejsze. Jego leczenia jest też bardziej skomplikowane.
Zespół Raynauda – objawy
Objawy zespołu Raynauda obejmują różne partie ciała:
- stopy – zespół Raynauda doprowadza u 40% chorych do blednięcia, a następne zaczerwienienia lub zasinienia palców, czemu towarzyszy uczucie mrowienia, odrętwienia, a finalnie bólu,
- dłonie – zespół Raynauda wywołuje objawy podobne jak na palcach stóp,
- piersiowe brodawki – zespół Raynauda powoduje u kobiet karmiących piersią blednięcie, zaczerwienienie lub zasinienie brodawek sutkowych po karmieniu,
- piersi – zespół Raynauda wywołuje silny i pulsujący ból oraz blednięcie, zaczerwienienie i zasinienie piersi u kobiet karmiących naturalnie,
- ból stawów – zespół Raynauda może wywoływać bóle stawowe, jeśli zaburzeniu towarzyszy choroba reumatoidalna.
Objawy zespołu Raynauda (wtórnej postaci zaburzenia) pojawiają się przeważnie w wieku 30–40 lat. Natomiast objawy choroby Rynauda (zespołu pierwotnego) najczęściej rozwijają się między 15. a 45. rokiem życia.
Skutkiem zespołu Raynauda może być powstanie wrzodziejących ran na opuszkach palców. W skrajnych przypadkach powikłaniem zespołu Raynauda są zmiany martwicze.
Zespół Raynauda – przyczyny
Wciąż nie do końca poznane są przyczyny zespół Raynauda, które w tak istotny sposób wpływają na zdrowie osoby chorej. Niemniej wyraźnie częściej chorują kobiety, w których rodzinie zdiagnozowano już podobne przypadki.
Wielu specjalistów zwraca uwagę rolę niektórych czynników, mogących być przyczyną zespołu Raynauda lub powodujących nasilenie zaburzenia:
- układowe choroby tkanki łącznej,
- zespoły uciskowe,
- narażenie zawodowe (prace fizyczne wywołujące duże wibracje),
- stosowanie niektórych leków (np. doustne środki antykoncepcyjne),
- wpływ substancji chemicznych (np. metale ciężkie),
- podwyższona lepkość krwi (np. nadpłytkowość),
- borelioza,
- zapalenie wątroby typu B i C,
- fibromialgia,
- przetoki tętniczo-żylne,
- nowotwory,
- mononukleoza zakaźna,
- nadciśnienie płucne.
Zespół Raynauda – leczenie
Leczenie zespoł Raynauda ma charakter wyłącznie objawowy. Nie można wyleczyć zaburzenia, którego przyczyny nie udało się ustalić. Zatem jak leczyć zespół Raynauda? Przede wszystkim należy unikać czynników fizykochemicznych i emocjonalnych, powodujących zmiany ukrwienia.
Rozważając kwestię tego, jak leczyć zespół Raynauda, należy przeprowadzić diagnostykę pod kątem występowania innych chorób powiązanych z zaburzeniem i czynników nasilających objawy.
Farmakologiczne i naturalne leczenie zespołu Raynauda powinno skupiać się na terapii współwystępującej dolegliwości oraz redukowaniu objawów. Pomocne mogą okazać się zioła. Zespół Raynauda może być przez chorego mniej odczuwany po zastosowaniu preparatów z głogiem dwuszyjkowym, chmielem zwyczajnym, dymnicą pospolitą, kozłkiem lekarskim czy mostrzykiem żółtym. Warto też stosować rozgrzewające maści na niedokrwionych partiach ciała.
Objawy nasilają się pod wpływem stresu. Warto więc stosować suplementy w formie multiwitaminy, kojącej nerwy. W łagodzeniu stresu pomocne są zwłaszcza witaminy z grupy B oraz minerały. Regulowanie nastroju wspomaga też witamina D3 (a poza tym wspiera odporność). Natomiast witaminę E warto stosować, aby wesprzeć funkcjonowanie układu krwionośnego i prawidłowy przepływu krwi w naczyniach.
Ważna przy tym zaburzeniu jest fizjoterapia. Zespół Raynauda wiąże się z bólem i nadmiernym skurczem naczyń krwionośnych. Z tego względu w leczeniu zaburzenia zalecane są:
- światłolecznictwo (np. zastosowanie promieniowania nadfioletowe co 3–4 dni),
- elektrolecznictwo (np. zastosowanie prądu stałego),
- ultradźwięki,
- zabiegi polem magnetycznym,
- wodolecznictwo (np. kąpiele dwukomorowe lub czterokomorowe),
- peloidoterapia (np. okłady z pasty borowinowej),
- ciepłolecznictwo (np. ciepłe okłady),
- kinezyterapia,
- masaże.
Zespół Raynauda – jaki lekarz?
Przy wystąpieniu zespół Raynauda lekarzem, który powinien zobaczyć objawy, jako pierwszy – jest internista. To on kieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty, który przeprowadzi szczegółową diagnostykę zespołu Raynauda. Jaki lekarz zwykle się tym zajmuje? Może być to kardiolog, reumatolog, a także dermatolog.
Zespół Raynauda – jakie badania?
Jakie badania na zespół Raynauda mogą zostać zalecone do wykonania? Mogą to być:
- kapilaroskopia wałów paznokciowych (mikroskopowa ocena naczyń krwionośnych wału paznokciowego),
- próby prowokacyjne (reakcja po zanurzeniu kończyn w zimnej wodzie),
- badania laboratoryjne.
Przy zespole Raynauda, badania laboratoryjne zwykle obejmują analizę obecności autoprzeciwciał w krwi (np. czynnika reumatoidalego), morfologię krwi, CRP, OB i hormony tarczycy. Specjalista zwykle prowadzi tak długo diagnostykę, aż pozna przyczynę objawów. To, jakie badanie zespołu Raynauda będą konieczne, zależy do wyników wcześniej zleconych do wykonania badań.
Czy zespół Raynauda jest dziedziczny?
Czy zespół Raynauda jest dziedziczny? Choć częściej chorują osoby z obciążającym wywiadem rodzinnym, to nie można stwierdzić, że choroba jest dziedziczna. Nie zostało to, jak dotąd potwierdzone, ale nie można też tego wykluczyć.
Źródła:
- A. Bazela-Zadura, M. Mazurek-Ciuba, Objaw Raynauda – nie zawsze choroba reumatologiczna, „Varia Medica” 2019, t. 3, nr 2, s. 143 – 147.
- M. Puszczewisz, Objaw Raynauda – problem interdyscyplinarny, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2008, t. 2, nr 2, s. 121–126.
- A. Ożarowski, W. Jaroniewski, Roślinne lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.
- J. Pasek, A. Stanek i in., Nowe możliwości balneologii imedycyny fizykalnej u chorych z objawem Raynauda, „Acta Balneologica” 2015 t. 57, nr 2(140), s. 136–140.
